Kunstmysterie ontrafeld: wie schreef er op "De schreeuw" van Edvard Munch?

Was het een ontevreden toeschouwer die het werk had vernield in een galerie? Of was het toch Munch zelf? Maar waarom dan? Niemand wist tot op heden wie met potlood op het wereldberoemde schilderij "De schreeuw" van Edvard Munch de Noorse inscriptie "Kan kun være malet af en gal mand!" (Kan alleen geschilderd zijn door een gek!) had gemaakt in de linkerbovenhoek van het werk. Maar er werd wel fel over gediscussieerd.

Het waren de curatoren van het Noorse Nationale Museum voor Kunst, Architectuur en Design, dat eigenaar is van het kunstwerk, die het kunstmysterie in Oslo ontrafelden. Ze hebben vastgesteld dat het inderdaad door de schilder zelf is geschreven. "Het is nu zeer zorgvuldig onderzocht, letter per letter, woord per woord, en het is in alle opzichten identiek aan het handschrift van Munch. Er is geen twijfel meer mogelijk", zegt Mai Britt Guleng, de conservator van oude meesters en moderne schilderijen van het museum, die de leiding had over het onderzoek.

In 2016 was er na discussie door de universiteit van Antwerpen onderzocht of enkele witte vlekjes op het schilderij vogelpoep waren of niet. Wat achteraf niet zo bleek. Op datzelfde schilderij, het oudste exemplaar, werd nu achterhaald dat de inscriptie van Munch zelf afkomstig was. Munch schilderde namelijk vier versies van "De schreeuw" van 1893 tot 1910, met telkens een skeletachtige figuur op een brug die zijn gezicht vasthoudt terwijl hij schreeuwt van de pijn.

In zijn dagboek schreef Munch dat het schilderij was geïnspireerd door "een vlaag van melancholie". Het werd het symbool van existentiële angst en wordt de Mona Lisa van de moderne kunst genoemd. Het schilderij werd op grote schaal gereproduceerd en gekopieerd. De inscriptie op het kunstwerk is niet groot genoeg voor de meeste mensen om op te merken, vooral niet wanneer het achter glas in het museum wordt tentoongesteld. Om het te bestuderen moesten onderzoekers infraroodfotografie gebruiken om het beter leesbaar te maken.

Munch schreef de zin waarschijnlijk in 1895 op zijn schilderij na zijn tentoonstelling van nieuw werk in Oslo. Tijdens een debat over de tentoonstelling bij een studentenvereniging van de universiteit van Oslo zei een student geneeskunde dat het kunstwerk hem de mentale toestand van de kunstenaar in twijfel deed trekken, door Munch een "gek" te noemen. Munch was diep gekwetst en schreef er zelfs decennia later nog over. Guleng gelooft dus dat de inscriptie met ironie is geschreven en zowel de pijn weerspiegelt van aangevallen te worden als de angst om als geestesziek te worden beschouwd.