Direct naar artikelinhoud
AchtergrondVaccinatie

‘Wie echt geen vaccin wil, zal wel ergens een attest bemachtigen om het niet te moeten krijgen’

.Beeld Pexels

Moeten we zorgpersoneel verplichten om zich te laten vaccineren? Het is een vraag die opnieuw op tafel ligt na een uitbraak in een woon-zorgcentrum in Anzegem. Een aantal personeelsleden daar liet zich niet vaccineren.

Twaalf bewoners en zes personeelsleden van het woon-zorgcentrum Wielant in het West-Vlaamse Anzegem blijken besmet met de Zuid-Afrikaanse variant. De directie besloot prompt om het rusthuis volledig op slot te doen en alle bezoek te weigeren. 

De uitbraak is opvallend, want het rusthuis kan een vaccinatiegraad voorleggen van 96 procent bij de bewoners en 90 procent bij het personeel. De besmette bewoners vertonen evenwel geen tot erg milde symptomen. Maar drie van de zes besmette personeelsleden bleken niet gevaccineerd. Een vierde kreeg nog maar een van de twee prikjes. 

Of het virus het rusthuis binnen raakte door de niet-gevaccineerden, is moeilijk te zeggen. En waarom ze zich niet lieten vaccineren – om medische redenen of uit scepsis – is ook niet geweten. Toch doet de situatie in Anzegem de hele discussie over verplichte vaccinatie bij zorgverleners weer oplaaien. Onder anderen Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel, pleitte eerder al voor zo’n verplichting. Nu gaat ook Zorgnet-Icuro, de grootste zorgkoepel van rusthuizen en ziekenhuizen, op het gaspedaal staan. 

In het woon-zorgcentrum Wielant in Anzegem gaan de deuren enkele weken dicht na een uitbraak met de Zuid-Afrikaanse variant.Beeld BELGA

“Van zodra er voldoende vaccins voorhanden zijn, moet vaccinatie verplicht worden voor wie in de zorg werkt”, stelt Margot Cloet van Zorgnet. “Dat kan wettelijk geregeld worden, via de wet welzijn op het werk. Daar staat nu al in dat wie in de zorg aan de slag wil, gevaccineerd moet zijn tegen hepatitis. Dat kunnen we uitbreiden met een vaccinatie tegen het coronavirus.”

Vraag is wel of dat de goede oplossing is voor het probleem? De GEMS, de expertengroep die de overheid adviseert, boog zich half februari al eens over de kwestie. Toen luidde het advies dat een betere sensibilisering van het zorgpersoneel te verkiezen was. Alleen wanneer dat echt niet volstaat, kan een verplichting eventueel worden overwogen. 

In het rapport werden de voor- en nadelen van zo’n verplichting op een rijtje gezet. Door een verplichting zou je sneller een hogere vaccinatiegraad kunnen bereiken, zal het makkelijker werken zijn voor het personeel en moeten er wellicht geen rusthuizen meer op slot, met alle gevolgen voor de bewoners. Maar een verplichting kan ook nog meer weerstand tegen vaccins oproepen, niet alleen bij het zorgpersoneel, maar ook in de gehele bevolking. En zorgpersoneel op non-actief zetten omdat het weigert, is moeilijk in de praktijk te brengen gezien het tekort eraan.

Happy few

En dan is er nog een ethisch aspect, zegt infectioloog Steven Callens (UZ Gent), die lid is van de GEMS. “De vraag is of je iets wat nu nog een zeldzaam goed is, kan verplichten voor de happy few, terwijl er anderen erg graag een vaccin willen maar daar geen toegang toe hebben.” Voor hem wegen de nadelen van een verplichting op dit ogenblik nog altijd meer door dan de voordelen. “Ik vrees dat we met een verplichting niet veel gaan kunnen winnen. Wie echt geen vaccin wil, zal wel ergens een attest bemachtigen om het niet te moeten krijgen.”

Hij ziet in het geval-Anzegem ook geruststellende zaken, vooral het feit dat de besmette bewoners weinig tot geen symptomen vertonen. Dat toont aan dat het vaccin zijn werk doet en ook de meest kwetsbaren beschermt tegen ernstig ziek worden door de Zuid-Afrikaanse variant. “Dat het lijkt mee te vallen, komt ook dankzij de hoge vaccinatiegraad in het rusthuis. Daar moeten we uiteindelijk naartoe, naar een voldoende hoge groepsimmuniteit waardoor het niet uitmaakt dat er enkelen zich niet hebben laten vaccineren.”

Professor Callens blijft erbij dat zo goed mogelijk communiceren en sensibiliseren van het zorgpersoneel de beste oplossing is. Dat kan Bert Anciaux, directeur van een van de acht Vlaamse woon-zorgcentra in Brussel, beamen. In die acht rusthuizen heeft gemiddeld iets minder dan 60 procent van het personeel zich laten vaccineren. In zijn woon-zorgcentrum was dat evenwel 95 procent. “Wij zijn in ons rusthuis met alle personeelsleden gaan praten”, zegt hij. “We hebben hen vooral gewezen op de verantwoordelijkheid die ze hebben naar de bewoners toe. Onze mensen hebben een heel goede band met de bewoners en die aanpak heeft bij ons gewerkt.”

Zwanger

Al viel er hem tijdens die gesprekken wel iets op. De vaccinscepsis bij het personeel heeft weinig te maken met geloof in complotten. De meesten vrezen voor vruchtbaarheidsproblemen door het vaccin.  Anciaux: “Het personeel in de rusthuizen is relatief jong. Velen hebben dus een kinderwens. In het begin is vanuit de overheid gezegd dat het vaccin af te raden was bij zwangere vrouwen en vrouwen die kort erna zwanger wilden worden. Dat was heel begrijpelijk, want als je iets niet weet, kan je maar beter zo voorzichtig mogelijk zijn. Ondertussen staat de kennis over de vaccins al een pak verder, maar toch blijft dat bericht vooral op sociale media circuleren.”

Ook bij het zorgpersoneel in de ziekenhuizen, eveneens een vrij jonge groep, leeft die vrees, zegt professor Callens. “Daar krijgen we inderdaad het meeste vragen over. Onze vaccinologen geven infosessies en webinars aan de eerstelijnszorg en het eigen personeel. Die worden heel druk bekeken, wat aantoont dat ze nodig zijn. We zullen dit moeten blijven uitleggen en de mensen blijven geruststellen. Want dat je door het vaccin onvruchtbaar wordt, klopt gewoonweg niet.”