Na "Pano" over politiegeweld: maakt de politie niet zélf de "rotte appels" door haar eigen werking en systemen?
Na de "Pano"-reportage rond politiegeweld wordt er opnieuw gekeken naar de zogenoemde "rotte appels". Maar dat is niet het enige probleem, vindt Christine Cuvelier, zelf ex-politievrouw die ook jarenlang onderzoek deed naar geweld bij de politie. "Emotionele afstand, zwarte humor, cynisme en agressie, liggen daar niet de fundamenten voor de rotte appels?"
De vele jaarlijkse klachten over politiebrutaliteit, machtsmisbruik, geweld, en racisme stemmen tot nadenken. Het maakt jaarlijks meer dan 50 procent uit van alle klachten en meldingen over de politie bij zowel Vast Comité P als bij de diensten van Intern Toezicht. Misschien lijkt voor de buitenstaander dat daar helemaal niets mee gebeurt. Nochtans wordt vrijwel steeds een proces-verbaal opgemaakt en wordt de tuchtprocedure in gang gezet, ongeacht welke toezichtdienst.
Vrijwel iedereen is het erover eens dat ernstige schendingen tegen fundamentele rechten en vrijheden, individueel via tucht zwaar aangerekend moeten worden. Net zoals de samenleving, willen ook politieverantwoordelijken excessen aan de kaak stellen. Ze roepen even hard dat rotte appels eruit moeten en dat ze over onvoldoende middelen beschikken om dat te doen: het gerechtelijk onderzoek duurt te lang en vooral het huidig tuchtsysteem zou falen.
Maar is dat wel de oplossing?
Is het niet te simplistisch om uit te roepen dat je alle rotte appels wilt bannen en wilt vervangen door nieuwe mensen?
Is het niet te simplistisch om uit te roepen dat je alle rotte appels wilt bannen en wilt vervangen door nieuwe mensen? Die gedachte oogst op vandaag blijkbaar veel bijval. Maar zou de politieorganisatie niet eerder de hand in eigen boezem moeten durven steken. Genereert ze die zogenaamde "rotte appels" niet veeleer door haar eigen werking en systemen? Helpt die quasi uitsluitende focus op het sanctioneren van disfunctionerende politiemannen en -vrouwen niet vooral het beleid dat hiermee de ogen doet afwenden van falende interne systemen, die mogelijk deze problemen van politiewerking juist onderbouwen en blijvend herbergen?
Bekijk hier de volledige "Pano"-reportage van gisteren over politiegeweld. De tekst gaat daaronder voort.
In elk geval kunnen we vaststellen dat het sanctiebeleid op vandaag gelijkstaat aan het dweilen-met-de-kraan-open. Weinig klachten en meldingen komen daadwerkelijk tot een sanctie en bovendien lijkt het een vrij zinloze tijdsbesteding. Alle politiehervormingen ten spijt: de problematiek blijft hardnekkig de samenleving beroeren. Stelt zich dan niemand de vraag dat er misschien andere oplossingen dringend noodzakelijk zijn? Trouwens, niet enkel dient disfunctie aan de kaak gesteld, maar wat dan met de hoogste ziektecijfers bij de politie, de vele vroegtijdige vertrekken en pensioneringen en wat dan met de hoogste suïcidecijfers: eveneens agressie, maar dan meestal naar zichzelf gericht?
Uit onderzoek blijkt immers dat de politieorganisatie aan relatief veel kenmerken voldoet die een belangrijke rol zouden kunnen spelen in hoe politieambtenaren evolueren in hun carrière en op de baan. We zien bijvoorbeeld dat de politieorganisatie een zeer attractieve, uitdagende organisatie is die haar mensen, eens aangeworven, verregaand aan zich bindt, ze enorm enthousiast maakt voor haar intensieve, actiegerichte politiewerking, hen toelaat het heft in handen te nemen, maar ze daarmee natuurlijk ook volop voor zware individuele verantwoordelijkheden plaatst.
Politiemannen en -vrouwen leren van bij het begin om sterk en stoer te zijn omdat zwak zijn taboe is.
De systemen dragen daarenboven prestatiegerichtheid, concurrentie en privilege hoog in het vaandel. Onderliggend spelen dan ook veel meer informele sanctionerende mechanismen een cruciale rol, dan wat het formele tuchtsysteem eigenlijk doet. Politiemensen worden bovendien verondersteld, met een goed gevulde politiegordel en een opleiding geweldsbeheersing op zak, in alle situaties het koel te bewaren en alles aan te kunnen. Reeds pril in de carrière dient men situaties de baas te kunnen die steeds problematisch, soms schrijnend, meestal precair en vaak zelfs intriest akelig zijn.
Ze leren van bij aanvang -ook de vrouwen- om sterk en stoer te zijn omdat zwak zijn taboe is. Moeilijkheden worden honend en grappend afgedaan, vaak omdat ze al zeer vroeg leren emotioneel afstand te nemen van die situaties die als bedreigend, belastend en overweldigend worden ervaren.
Emotionele afstand, zwarte humor, cynisme, agressie: zouden dat niet eerder de fundamenten kunnen zijn voor die "rotte appels"?
Die praktijk maakt de politiemensen tot wie ze zijn en hoe ze leren handelen. Ze leren immers niet hoe ze in de realiteit moeten omgaan met toestanden, waar anderen voor hun scherm van de televisie misschien kunnen wegzappen. Ze leren niet hoe ze slecht nieuws moeten brengen, ze worden gewoon verondersteld dat te doen. En, ze worden bovendien onvoldoende opgevangen. Het hoort immers niet om niet sterk te zijn.
Emotionele afstand, zwarte humor, cynisme, agressie, enzovoort. Zouden dat niet eerder de fundamenten kunnen zijn voor die "rotte appels"? Zou men daarom niet beter en breder moeten kijken, dan opnieuw en voor de zoveelste keer te roepen dat men het tuchtstatuut dringend moet herzien?
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.