‘Beter laat dan nooit’: straks testen we onszelf op corona, maar hoe zal dat concreet gaan?

1. Over welke tests spreken we?

Om vast te stellen of iemand corona heeft, vindt vandaag een zogenaamde PCR-test plaats. Een arts of verpleegkundige brengt een wisser diep in de neus om een monster te nemen. In het labo wordt vervolgens gezocht naar genetisch materiaal van het virus. Een dag later ken je het resultaat. Maar er is ook een alternatief. “Snel- en zelftesten gaan een belangrijke rol spelen in het versoepelingsplan”, kondigde premier Alexander De Croo (Open Vld) vrijdag aan na het Overlegcomité. Hij heeft het over snelle antigeentests. Daarbij wordt, net als bij een PCR-test, met een wattenstaafje materiaal verzameld in de neus en meestal ook in de keel. Daarna kan je ter plekke nagaan of er viruseiwit aanwezig is – na een kwartier weet je het antwoord. 

Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) rekent zich tot de voorstanders, omdat ook leken met de sneltests aan de slag kunnen gaan. “Die laagdrempeligheid kan helpen om verborgen besmettingen te vinden. Niet iedereen is bereid om naar een testcentrum te gaan.” Al hoort er wel een belangrijke opmerking bij: de sneltests werken vooral goed bij mensen die veel virus in de neus en keel hebben, maar niet voor wie aan het begin of eind van een besmetting staat en een lage virale lading heeft. “Zo iemand kan een negatief resultaat krijgen en toch besmettelijk zijn.”

2. Hoe gaan we de snel- en zelftests gebruiken?

Nemen we ‘s ochtends in onze badkamer een sneltest af en tonen we die ’s avonds als bewijs aan de cafébaas? Of zal die cafébaas voor het binnengaan vragen om ter plekke te testen? Het wie, waar en wanneer is nog voer voor overleg, zegt Karine Moykens, voorzitter van het Interfederaal Comité Testing & Tracing. “Er zijn veel discussiepunten. De mate waarin je zelf onmiddellijk belang hebt bij het resultaat is er een van. Jezelf testen om je grootouders te bezoeken iets toch iets anders dan jezelf testen om toegang te krijgen tot een voetbalmatch.” 

Er zijn volgens Moykens net twee proefprojecten goedgekeurd, die duidelijk moeten maken wat er praktisch kan. Het eerste project bekijkt of honderd mensen vlak voor een optreden op een veilige manier ter plekke getest kunnen worden. Het tweede project bekijkt of je met een combinatie van tests mensen op een festival zonder mondmasker en social distancing kan samenbrengen. Een belangrijke vraag is volgens haar ook: wat doe je als je na zo’n zelftest een positief resultaat krijgt? “In Engeland ben je verplicht om dat te melden, zodat er contacttracing mogelijk blijft. Daar hoop ik ook op. Want melden mensen het niet, dan vermindert ons zicht op de verspreiding van het virus.” 

3. Waar zullen ze te koop zijn?

De snelle antigeentesten zijn er al. Onder meer het Vlaams Agentschap voor Zorg en Gezondheid kocht er al meer dan een miljoen aan. Maar die testen mogen, volgens een wet van 20 december 2020, alleen door zorgprofessionals worden gekocht en gebruikt. Als we leken willen betrekken, dan moet het wettelijk kader aangepast worden. Herman Goossens, hoofd van de Taskforce Testing, meent dat sneltesten voor particulieren nog niet voor meteen zijn. Sowieso moet nog uitgemaakt worden wie de sneltests zal verkopen. In Duitsland en Nederland gebeurt dat (binnenkort) in supermarkten, in Frankrijk in apotheken. “De politiek moet een keuze maken.” De zelftests zijn een pak goedkoper geworden, zegt Goossens nog. Ze kosten 4 à 5 euro per stuk. Of de overheid, al dan niet voor bepaalde groepen, in een terugbetaling voorziet, is nog onduidelijk.

4. Hebben we er genoeg?

Het is niet de bedoeling om elf miljoen Belgen elke dag een sneltest te laten afleggen. Volgens Van Gucht moet zoiets gericht gebeuren. “Ik denk eerder aan werkgerelateerde situaties: een theatergezelschap dat moet repeteren of leerkrachten die tussen jonge mensen staan.” 

Over de beschikbaarheid van de tests lijkt niemand zich grote vragen te stellen. “Er zijn tientallen bedrijven die zulke tests maken. De procedure is niet ingewikkeld”, zegt professor Goossens. Hij wijst erop dat er nog een grote overheidsstock van sneltests bestaat. Er zijn nog maar enkele tienduizenden exemplaren opgemaakt door de woon-zorgcentra, scholen en bedrijven die er gebruik van mochten maken. “Er bestaat nu nog terughoudendheid”, zegt Moykens daarover. “Want je hebt voorlopig een zorgprofessional nodig die de sneltests afneemt.” 

Zo’n sneltest is ook niet niks, klinkt het. De wisser mag je dan eigenhandig inbrengen, aangenaam is het niet. Sommige gebruikers noemen het pijnlijk en ervaren een kokhalsreflex. 

5. Welk belang hebben ze in de exitstrategie?

“Beter laat dan nooit”, zegt Goossens over de sneltests. Hij is al lange tijd pleitbezorger en opgelucht dat er eindelijk een stroomversnelling volgt. “Je kan hiermee toch wat meer verantwoordelijkheid aan de burgers geven.” Hij en andere experts wijzen er wel op: de snel- en zelftests zijn geen wondermiddel. Het is een aanvulling. “Een deel van de Zwitserse kaas-strategie”, noemt Van Gucht het. 

In die strategie worden maatregelen als mondmaskers dragen en afstand houden maar evengoed het tracen en in quarantaine gaan als plakjes kaas met gaten gezien. Eén plakje is onvoldoende om het virus tegen te houden, maar als je er steeds meer op elkaar legt, krijgt corona een pak minder beweegruimte. “De vaccinatiecampagne blijft van prioritair belang”, besluit Moykens. De realiteit is wel dat die nog enige tijd zal duren, zeker voor de jongsten. Bij hen zal het vaccineren pas in de zomer kunnen beginnen. “Met de sneltests kunnen we hen misschien perspectief bieden.”