Kunnen wilde dieren ervoor zorgen dat corona nooit meer van deze planeet verdwijnt?

Eerst het goede nieuws. Tot hiertoe is er in de Antwerpse riolen nog geen enkele rat gevonden die besmet bleek te zijn met het coronavirus. Ook de onderzochte zoogdieren van de Antwerpse zoo hebben voorlopig allemaal negatief getest, maar dit project loopt nog verder. “Daarnaast zijn we meer in het algemeen aan het onderzoeken welke diersoorten die in België voorkomen, vatbaar zijn voor SARS-CoV-2", zegt Sophie Gryseels, die professor is in de evolutionaire ecologie  (UAntwerpen) en verbonden is aan het Instituut voor Natuurwetenschappen. 

Dode dieren in diepvries

“Daarvoor werken we onder andere samen met Natuurpunt en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Zij hebben regelmatig dode dieren in hun diepvries liggen, bijvoorbeeld slachtoffers van verkeersongevallen. Wij nemen een staaltje mee voor DNA-onderzoek. Wat we vooral willen weten, is hoe de ACE2-receptoren er bij deze dieren uitzien. ACE2-receptoren zijn een soort antennes die zich aan de buitenkant van de cellen bevinden. Het is langs deze ‘antennes’ dat het coronavirus het lichaam binnendringt. Alle zoogdieren hebben ACE2-receptoren, maar allemaal een licht verschillende versie. Afhankelijk van de versie kan het virus makkelijk, moeilijk of helemaal niet binnendringen.”

Professor Gryseels, die over haar onderzoek geïnterviewd werd door het gerenommeerde tijdschrift ‘Nature’, is niet de enige die wil weten op welke dieren de mens makkelijk ‘zijn’ coronavirus kan overzetten. Onderzoeksgroepen van over heel de wereld zijn ermee bezig.  Maar waarom toch? Professor infectieziekten Steven Callens (UGent): “Het is belangrijk om te weten of virussen een zogenaamd ‘dierenreservoir’ hebben. Sommige virussen, zoals griep, kunnen zowel mens als dier infecteren. Denk maar aan varkensgriep en vogelgriep. Omdat het onmogelijk is om alle zoogdieren, vogels en mensen te vaccineren, zal een virus met zo’n dierenreservoir dus niet uit te roeien zijn. Van de griep zijn we ook nooit afgeraakt.”

Maar dat mensen dieren kunnen besmetten met corona, wéten we toch al? Kijk maar naar de uitbraken in de nertskwekerijen in Nederland en Denemarken. “Er is een groot verschil tussen uitbraken bij tamme en bij wilde dieren”, verduidelijkt professor Callens. “Infecties bij tamme dieren kan je monitoren. Als er besmettingen zijn in een nertskwekerij bijvoorbeeld, kunnen alle dieren daar afgemaakt worden. Breekt de vogelgriep uit, kan de kippenboer verplicht worden om zijn pluimvee binnen te houden. Alle wilde dieren controleren is echter niet mogelijk. Worden wilde dieren besmet door de mens, kan het virus daar rustig muteren en nadien kan die mutatie weer overspringen op de mens.”

Paniek om in het wild levende nerts

Tot nu toe is er, in geen enkele onderzoeksgroep ter wereld, al een wild dier gevonden dat door de mens besmet bleek met corona. In de staat Utah in de Verenigde Staten was er wel even paniek toen daar een in het wild levende, besmette nerts werd gevonden. Achteraf bleek dat het dier waarschijnlijk ontsnapt was uit een boerderij. De ongerustheid werd dus weer opgeborgen.  Wat niet wil zeggen dat het in de toekomst niet kán gebeuren dat we wilde dieren gaan besmetten.

“Maar hoe sneller we vaccineren, hoe kleiner de kans wordt dat het virus overgezet wordt van mens op dier”, weet professor Callens. “Gebeurt het toch en het virus ondergaat mutaties in het lichaam van de dieren, kunnen mensen besmet raken met deze nieuwe versie van het coronavirus. Maar ook hier zullen de vaccins wellicht tegen werken. We houden het griepvirus ook onder controle met vaccins die regelmatig lichtjes aangepast worden.”