Moord door minderjarigen op homo in Beveren: hoe gaan scholen om met homohaat?
Drie jongeren die een homo naar een donkere uithoek van een park lokken en hem daar beroven van het leven. De daad wijst op een moord met homofobe motieven, al wordt dat nog volop onderzocht. De drie jongeren zitten gezien hun leeftijd (16 en 17 jaar) vermoedelijk nog ergens op de schoolbanken. In de onderwijswereld wordt er dan ook met ontzetting gereageerd op de daad. Maar hoe gaan ze daar met homofobie om?
Karin Heremans is directrice van het GO! Koninklijk Atheneum Antwerpen en beleidscoördinator preventieradicalisering en polarisering van het gemeenschapsonderwijs (GO!). Het nieuws over de moord op een homo door 3 minderjarigen is bij haar op school hard aangekomen. “Wij hebben homo’s en lesbiennes onder ons personeel en die zijn allemaal geschrokken. Sommigen hadden duidelijk moeite om hun emoties onder controle te houden en zijn bang.”
Dat de daders, 16 en 17 jaar, bij haar op de schoolbanken hadden kunnen zitten, beseft Heremans. Maar ze maakt zich sterk dat haar leerlingen voldoende gewapend zijn tegen homofobe gevoelens. “In het GO! onderwijs van de Vlaamse gemeenschap, en dus ook hier op school, werken we met een handleiding rond omgaan met diversiteit en hebben we ook een leerlijn actief burgerschap ontwikkeld."
We proberen onze leerlingen te doen inzien dat andersgeaardheid een natuurlijk gegeven is, waar ze geen angst voor hoeven te hebben.
"In ons pedagogisch project vragen wij onze leerkrachten om actief op te treden tegen alle vormen van discriminatie of uitsluiting op basis van geslacht en seksuele geaardheid", gaat Heremans voort. "Met de andere netten hebben we een aantal jaren terug trouwens een gemeenschappelijke verklaring ondertekend die hetzelfde doel nastreeft (de Gemeenschappelijke Verklaring m.b.t. Gender en Seksuele Geaardheid in het Onderwijs uit 2012, red.). U merkt dat de kwestie dus echt wel leeft in ons onderwijs.”
Heremans wijst er ook op dat “omgaan met diversiteit” is opgenomen in de nieuwe eindtermen voor het onderwijs, onder de sleutelcompetentie “burgerschap”. “Bij ons is burgerschap een apart vak, maar er zijn andere scholen die burgerschap vakoverschrijdend behandelen in vakken zoals Nederlands en Gedrags- en Cultuurwetenschappen. Daarnaast wordt er in onze wetenschappelijke vakken aangeleerd dat seksuele geaardheid geen keuze is, maar onderdeel van iemands identiteit. Zo proberen we onze leerlingen te doen inzien dat andersgeaardheid een natuurlijk gegeven is, waar ze geen angst voor hoeven te hebben.”
Leerlingen moeten zich goed in hun vel voelen, ongeacht wie ze zijn. Zo leren ze ook anderen te respecteren.
In de school van Heremans wordt ook ruimte gemaakt voor sessies rond identiteitsontwikkeling. “In die sessies leren we de leerlingen aan dat een identiteit uit verschillende lagen bestaat, waarvan seksuele geaardheid er een is. Ze ontdekken er dat mensen, ondanks verschillen – bijvoorbeeld wat hun seksuele geaardheid betreft -, ook veel overeenkomsten hebben. Zo leren ze elkaar te waarderen, en ook zichzelf”
“Diversiteit is ook een wezenlijk onderdeel van onze schoolcultuur. Wij hebben hier leerkrachten en administratieve medewerkers met verschillende culturele achtergronden en seksuele geaardheden. Dat helpt om onderwerpen die gevoelig zouden kunnen liggen, bespreekbaar te maken. En om leerlingen zich goed in hun vel te doen voelen, ongeacht wie ze zijn. Wie zich goed in zijn vel voelt, zal zich minder snel tegen anderen keren", besluit Heremans.
Verbindend schoolklimaat
Lieven Boeve is directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, de netwerkorganisatie van katholieke scholen. Ook hij is enorm geschrokken door de moord. “Als die jongeren echt handelden uit homofobie, dan toont dat des te meer aan dat wij als onderwijs een belangrijke taak hebben. Wij leren jongeren omgaan met diversiteit, we leren dat verschil geen bedreiging is maar net kan uitdagen en verrijken.“
Alles wat je in de samenleving hebt, heb je ook op school. Maar als onderwijs hebben wij de plicht er iets tegen te doen.
“In ons pedagogisch project van de katholieke dialoogschool staat omgaan met diversiteit ook centraal. Kinderen en jongeren leren er dat ze samenleven in verschil en dat diversiteit een waarde voor het leven kan zijn. We hebben bijvoorbeeld projecten rond verbindend schoolklimaat, die bedoeld zijn om conflicten te doorgronden en leerlingen te doen inzien dat ze ondanks meningsverschillen veel gemeenschappelijks hebben. Dat ze met heel veel verschillen kunnen samenleven.”
Dat homofobie ook in scholen kan voorkomen, ontkent Boeve niet. “Alles wat je in de samenleving hebt, heb je ook op school. Maar als onderwijs hebben wij de plicht daar iets tegen te doen. In onze leerplannen is daar ook aandacht voor. Zo leren onze leerlingen in het vak Mens en Samenleving bijvoorbeeld hoe de kijk van de samenleving op seksuele geaardheid en individuele vrijheden door de tijd heen geëvolueerd is. Ze krijgen er een historisch bewustzijn, dat hen helpt zaken te duiden. Sommige scholen werken daarrond ook samen met organisaties als Wel Jong Niet Hetero.”
Of er nu iemand gepest wordt omdat hij homo is of een spraakprobleem heeft: het komt altijd op hetzelfde neer. Het slachtoffer wordt gepest omdat hij in de ogen van de pester verschillend is en afwijkt van de groep.
“Op school wordt er niet alleen geleerd maar ook geleefd. En het is ook in het leven dat we leerlingen begeleiden”, gaat Boeve voort. “Als er op de speelplaats gepest wordt, dan willen we onze leerlingen bewust maken van hun gedrag. Of er nu iemand gepest wordt omdat hij homo is of een spraakprobleem heeft: het komt altijd op hetzelfde neer. Het slachtoffer wordt gepest omdat hij in de ogen van de pester verschillend is en afwijkt van de groep. Wij zoeken dan uit waar dat gedrag vandaan komt en doen de pester inzien dat iedereen het recht heeft om zichzelf te zijn. Zo begrijpt hij dat zijn gedrag verkeerd was.”