Waarom scholen nu pas starten met speekseltest? ‘Niet simpel om in dit land iets nieuws in te voeren’

Uitzonderlijke tijden vragen uitzonderlijke maatregelen. Dus kreeg het verzameld gezelschap journalisten, leerkrachten en gemeenteraadsleden dinsdagochtend op het speelplein van de Gemeentelijke Basisschool Molenstede in Diest een snelcursus spuwen met Herman Goossens. “Drie keer rochelen zodat het speeksel achteraan de keel goed meekomt – het geluid mag u mij niet kwalijk nemen – en spuwen maar”, instrueert de professor microbiologie (UAntwerpen). Vanaf deze week laten veertig scholen in de regio’s Kortrijk, Antwerpen en Diest hun personeel één keer per week in een trechtertje spugen. De speekseltests moeten volgens minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) voor de scholen een extra verdedigingslinie tegen het coronavirus vormen. Hadden we al in ons arsenaal: de klassieke PCR-testen, de sneltesten en de mobiele testteams. 

Anders dan bij de PCR-tests of de mobiele testteams kunnen leerkrachten de speekseltest bij zichzelf afnemen. Elk van de veertig scholen krijgt wekelijks een setje speekseltesten voor elke leerkracht. Die moet ’s ochtends, voor het ontbijt en het tandenpoetsen, een speekselstaaltje in de daarvoor voorziene tube achterlaten. Die nemen ze vervolgens mee naar school, waarna een transportteam de tests naar een testlaboratorium brengt. Dezelfde dag nog kunnen leerkrachten hun testresultaat zien. 

“Aangezien de speekseltesten in het laboratorium aan een PCR-analyse onderworpen worden, ligt de betrouwbaarheid in de buurt van een klassieke test. Maar dat is alleen het geval als de test goed uitgevoerd wordt natuurlijk", zegt Goossens. Daarom krijgt elke school een gedetailleerde instructiefiche en werkte de Vlaamse overheid aan een instructiefilmpje. “De test is bij onze leerkrachten alvast heel positief onthaald”, zegt Machtelt Mertens, directrice van GBS Molenstede. “Ook bij de oudere personeelsleden uit de opvang verliep het prima. We weten uit ervaring wat voor impact een quarantaine heeft op leerlingen, ouders en  leerkrachten. Met dit project willen we als school bijdragen om dat zoveel mogelijk te vermijden.”

“Natuurlijk kan het zijn dat je negatief test, en dat je een aantal dagen later toch besmet wordt”, zegt Goossens. “Maar we zijn ervan overtuigd dat we met deze tests weer extra uitbraken kunnen verminderen.” 

Voor de ontwikkeling van de speekseltest raadpleegde Goossens collega’s uit Hongkong. In Azië werken ze namelijk al bijna een jaar met speekseltesten. Ook in Vlaanderen waren er sinds april al plannen rond het gebruik van speekseltests.  Waarom volgt er dan nu pas een pilootproject? “De speekseltests werken minder goed als de virale lading beperkt is, bijvoorbeeld als de besmetting al even geleden is. Daardoor was er aanvankelijk onzekerheid of de test wel voldoende betrouwbaar was. Daarnaast stonden heel wat laboratoria er niet voor te springen, omdat speekseltests nu eenmaal een andere procedure vergen. Het is gewoon niet simpel om in dit land iets nieuws in te voeren”, zegt Goossens. 

Vanaf de paasvakantie wil minister Weyts speekseltests verder uitrollen over Vlaanderen. Daarvoor gaat hij een openbare aanbesteding uitschrijven. Deze tests vragen echter wel nogal wat logistieke mankracht. Eerst moeten ze op school geleverd worden, vervolgens moeten ze ook weer opgehaald en naar de testlabo’s gebracht worden. “Je moet dus twee bewegingen doen. Bij zo’n beperkte groep scholen is dat geen probleem. Maar om dat wekelijks bij 4.000 scholen en 200.000 leerkrachten te doen, dat is een ander verhaal. We gaan dus moeten kijken wat haalbaar is”, zegt Weyts. 

Aangezien ook de speekseltests uiteindelijk een PCR-test moeten ondergaan, verhogen ze dus ook de druk op de testlaboratoria. Daarom hoopt Weyts dat sneltests breder kunnen ingezet worden in het onderwijs. Die geven al na een kwartier resultaat en hoeven dus niet naar het labo.