BEKIJK - Van de frontlinie in Jemen tot vluchteling in België: "De Jemeniet slikt zijn pijn in"
Al zes jaar lang woedt de burgeroorlog in Jemen. Dat leidt tot de grootste humanitaire crisis ter wereld. De regeringstroepen proberen sinds 2014 de Houthi-rebellen uit de hoofdstad Sanaa en andere regio's te verdrijven, zonder succes. Een oplossing voor het conflict is niet in zicht. VRT NWS sprak over het conflict met Khalil Muthanna Alomary, een Jemenitische vluchteling in België en tot 2017 oorlogsjournalist in Jemen.
"Kom gerust langs. Ik woon aan de rand van Brugge", zegt onze getuige aan de lijn. Als hij zijn adres stuurt, blijkt dat hij in Blankenberge woont. Een afstand van 15 kilometer tussen Brugge en Blankenberge is voor iemand uit Jemen duidelijk verwaarloosbaar. Het Arabische land is minstens acht keer groter dan België. In Blankenberge ontmoeten we hem: Khalil Muthanna Alomary. We moeten nog even wachten, want zijn les Nederlands is online nog volop bezig.
Lees verder onder de video
De 30-jarige Alomary woont sinds 2019 in ons land en is erkend als vluchteling. Tussen 2014 en 2017 stond hij nog aan de frontlinie in Jemen, als journalist voor onder meer de lokale televisiezender al-Shabab. Hij herinnert zich nog de eerste dagen van het conflict in 2014, toen de Houthi-rebellen een staatsgreep pleegden in de hoofdstad Sanaa: "De eerste scène die ik me herinner, zijn de grote militaire voertuigen van de Houthi's op straat. Ze waren hun bekende slogans luid aan het roepen: "Dood aan Amerika, dood aan Israël en vervloek de joden"."
Houthi's
De Houthi-rebellen heten officieel "Ansar Allah", dat wordt vertaald als "Aanhangers van God". De titel "Houthi's" wordt internationaal gebruikt omdat de naam van de oprichter van de groep Badr al-Din al-Houthi is. De familie al-Houthi beschouwt zich als nakomeling van de heilige familie van de islamitische profeet Mohammed. Ze inspireren zich grotendeels op het zaïdisme, een tak van de sjiitische islam. De huidige leider is Abdelmalik al-Houthi, de zoon van de oprichter.
"Toen de Houthi-strijders de hoofdstad innamen, wist ik meteen dat Jemen niet meer hetzelfde zou zijn", benadrukt Alomary. "De situatie in het land werd meer en meer onzeker. Allerlei landen begonnen hun ambassades te sluiten. We zagen het logo van onze republiek niet meer in het straatbeeld. De leuzen van de Houthi's, die afkomstig zijn van de leuzen van de Iraanse sjiitische staat, kwamen ervoor in de plaats."
De situatie in het land werd meer en meer onzeker
Lees verder onder de video
"Saudische interventie ontspoord"
Een half jaar later, in maart 2015, greep buurland Saudi-Arabië in en lanceerde het een militair offensief dat werd toegejuicht door de Jemenitische regering. Het machtigste land van de regio zag het oprukken van een sjiitische gewapende groepering in Jemen niet zitten. Voor de Saudi's zijn de Houthi's maar een lange arm van Iran, de grootste rivaal van Saudi-Arabië.
Voor de militaire operatie in Jemen riep Saudi-Arabië in 2015 een internationale coalitie bijeen, met de Verenigde Arabische Emiraten als belangrijkste bondgenoot. Ook de Verenigde Staten en Groot-Brittannië steunen Riyad.
"In het begin steunden heel veel Jemenieten de Saudische interventie. Iedereen had als doel de staatsgreep door de Houthi-rebellen te keren. Maar die militaire operatie duurde langer dan verwacht. We zijn intussen zes jaar verder. Je kan niet oneindig oorlog blijven voeren in een land met dertig miljoen burgers", stelt Alomary vast.
Lees verder onder de video
Dat de Houthi's vandaag zwakker staan dan zes jaar geleden, betwijfelt de journalist: "Ze sturen raketten tot in de Saudische hoofdstad, ze viseren de Saudische olie-installaties en bedreigen de zeevaart op de Rode Zee. Net zoals ik met eigen ogen de staatsgreep van de Houthi's zag, zag ik ook hoe het werk van de internationale coalitie aan het ontsporen was".
De ontspoorde oorlog in Jemen kwam vorige week opnieuw ter sprake tijdens een internationale donorconferentie, waar ook België aan deelnam: "Zestien miljoen mensen dreigen honger te lijden dit jaar", waarschuwde VN-baas Antonio Guterres. Van zijn dringende oproep om minstens 3,5 miljard euro te verzamelen voor de lokale hulporganisaties kwam er uiteindelijk maar 1,9 miljard. Erg telleurstellend, reageerde Guterres.
Lees verder onder de foto
Vooral binnenlandse vluchtelingen
Met minstens 130.000 doden en miljoenen mensen die armoede en honger lijden door het conflict, speelt zich vandaag in Jemen de grootste humanitaire crisis ter wereld af. Door een ontbrekend asielsysteem in buurlanden Saudi-Arabië en Oman, en de verre afstand van de Europese kustlijn ligt, is het voor Jemenieten erg moeilijk om te vluchten: "De Jemenitische mens slikt zijn pijn in. Europa hecht niet evenveel belang aan het conflict in Jemen als aan Libië of Syrië. Dat komt omdat er geen vluchtelingenstroom is vanuit Jemen."
Verschillende Europese landen zijn op één of andere manier betrokken bij het conflict
Lees verder onder de kaart
Maar vanuit Europa vliegen er wel wapens naar de regio. "Verschillende Europese landen, zoals Frankrijk, Spanje maar ook België, zijn op een of andere manier betrokken bij het conflict door de wapenlevering aan Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten".
Europese wapens zouden in sommige gevallen ook in handen van de Houthi-rebellen zijn: "Je hoort zelfs over Belgische wapens in militaire gedichten die populair zijn in Jemen".
In België is de wapenexport een regionale bevoegdheid. De meeste wapens en munitie vertrekken vanuit Wallonië. De Waalse overheid heeft meermaals benadrukt dat de leveringen aan Saudi-Arabië niet voor het conflict in Jemen bedoeld zijn.
"Ik weet dat het toch gebeurt op sommige momenten", zegt minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (SP.A) aan VRT NWS. "Er is nood aan overleg op Europees niveau om wapenleveringen die het conflict in stand houden te stoppen."
Doodstraf voor journalisten
Tot 2017 was Muthanna Alomary oorlogsjournalist. Maar op dit moment is onafhankelijke journalistiek zo goed als onbestaande in Jemen, zegt hij. De strijdende partijen pompen geld in de verschillende mediaplatformen om hun eigen versie van het verhaal te promoten.
Sommige journalisten bekopen hun werk met hun leven: "Twee journalisten werden door de Houthi's als menselijk schild gebruikt", vertelt Alomary. "De Houthi's hadden hen vastgehouden op een militaire opslagplaats, zodat Saudi-Arabië de plaats niet zou bombarderen. Er zijn ook journalisten die ter dood zijn veroordeeld. Tot vandaag zitten er vier journalisten vast bij de Houthi's, die op de doodstraf aan het wachten zijn".
Lees verder onder de video
Vanuit zijn appartement in België runt Alomary een Jemenitische nieuwssite, waarin hij artikels en nieuws over de toestand in zijn land publiceert. Hij krijgt bijdragen van Jemenitische collega's zowel in Jemen zelf als in de diaspora. Met de website bereiken ze duizenden lezers: "Het is een vrijwillig initiatief. De website heb ik door een vriend in Jemen laten bouwen. We hebben tot nu toe geen financiering voor het werk dat we doen".
Brengt Biden verandering?
Sinds het aantreden van de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden klinkt er in het Witte Huis een steeds luidere roep om de oorlog in Jemen te beëindigen. Vorige maand kondigde de nieuwe Amerikaanse regering aan dat de steun voor militaire acties van Saudi-Arabië in Jemen wordt stopgezet. "De oorlog moet stoppen", zegt de nieuwe Amerikaanse president.
Voorlopig lijkt de Amerikaanse beslissing echter geen positieve gevolgen te hebben, integendeel. De Houthi's hebben een nieuw offensief gelanceerd tegen de stad Ma'arib in het noorden. Maar ze hebben de voorbije weken ook herhaaldelijk Saudi-Arabië bestookt met raketten. Ook de Saudi's gaan door met hun luchtbombardementen. Volgens de Houthi's vielen er vorige week vijf burgerdoden bij een Saudische luchtaanval in de stad Hodaida. Van enige bereidheid tot onderhandelen is aan beide kanten voorlopig niet veel te merken.
"Jemen is de geur van koffie"
Alomary is vader van twee kinderen. Rinad (6) en Ahmed (9) verblijven nog bij hun moeder in Jemen. Wanneer hij kan worden herenigd met zijn gezin, is nog onduidelijk: "Ik moet de Belgische wetten hierover nog goed nakijken. Door corona en de sluiting van de internationale grenzen is het nog minder evident."
Terwijl Alomary een potje wierook klaarzet, krijgt hij heimwee naar zijn vaderland: "Jemen is voor mij: mijn dorp, de vriendelijkheid, de buren en mijn familie. Jemen is voor mij de koffie. Het woord "mokka" verwijst naar de gelijknamige havenstad in Jemen".
Communiceren met de kinderen lukt ook moeilijk door het slechte internet in Jemen: "Een videogesprek lukt amper. We communiceren vaak via WhatsApp-stemberichten".
Bekijk hier de volledige reportage met Alomary:
