Primeur: fossiel gevonden van dinosaurus die op eieren met embryo’s zit

De fossielen zijn bovengehaald in Nanxiong in de Zuid-Chinese stadsprefectuur Ganzhou, een gebied dat bekend is als ‘s werelds grootste verzameling van fossiele dinosauruseieren. Maar deze zijn compleet uniek. De ouder zit gehurkt op de eieren. Minstens zeven daarvan stonden op het punt uit te komen en bevatten nog altijd resten van embryo’s. Dit bewijst voor het eerst dat dinosaurussen broedden: ze legden eieren en broedden ze gedurende een behoorlijk lange tijd uit. “Dit soort vondst - in wezen gefossiliseerd gedrag - is het zeldzaamste van het zeldzame wat dinosaurussen betreft”, bevestigt paleontoloog Matt Lamanna van het Carnegie Museum of Natural History (CMNH). “Er zijn wel al eerder een paar volwassen oviraptors op nesten van hun eieren gevonden, maar er zijn nog nooit embryo’s in die eieren aangetroffen.”

Lamanna verwijst naar de opgravingen, sinds de jaren 80 van vorige eeuw, van heel wat dinosaurusnesten met fossiele eieren. In zeldzame gevallen zat het skelet van de ouder inderdaad zelfs eveneens op het nest. Maar die eieren bleken dus geen resten van embryo’s te bevatten. Daardoor konden de wetenschappers de mogelijkheid niet uitsluiten dat de dinosaurussen waren omgekomen terwijl ze de eieren beschermden, zonder dat ze noodzakelijk aan het broeden waren. Zoals ook krokodillen hun eieren niet uitbroeden.

Maar de nieuwe fossielen tonen een dino-ouder die nooit eerder zo dicht bij embryo’s is aangetroffen. In minstens zeven eieren zat materiaal van embryo’s, zoals versteende botten in herkenbare vormen. Eén ei zou zelfs een compleet skelet in gekrulde houding kunnen bevatten, met wervels, ribben, opperarmbeen en scheenbeen. “Bij dit nieuwe exemplaar waren de baby’s bijna klaar om uit te komen, wat ons zonder twijfel leert dat deze oviraptor al een hele tijd voor het nest had gezorgd”, zegt Lamanna. “Deze dinosaurus was een zorgzame ouder die uiteindelijk het leven liet tijdens het verzorgen van de jongen.”

Niet alle embryo’s bevonden zich in dezelfde ontwikkelingsfase. Dat betekent dat de eieren waarschijnlijk op verschillende tijdstippen zouden zijn uitgekomen. Volgens de kennis van de wetenschappers zou dit kenmerk pas veel later in de evolutie optreden, bij slechts enkele vogels. Het lijkt erop dat oviraptors onafhankelijk van andere soorten afstapten van het gelijktijdig uitbroeden van eieren en dat de evolutie van de voortplanting van vogels geen eenvoudig lineair proces was.

Vandaag wachten de meeste moderne vogels tot al hun eieren gelegd zijn om ze allemaal op hetzelfde moment uit te broeden, soms met de hulp van én moeder én vader. Moeder en vader struisvogel, bijvoorbeeld, wisselen elkaar af tijdens het broeden. Dit kan ook het geval geweest zijn bij de nieuw ontdekte oviraptor, waarvan het geslacht nog ter discussie staat. Eerder onderzoek wees al in de richting van enige bijstand van papa-oviraptor. Mogelijk wachtten oviraptors eveneens tot alle eieren gelegd waren, maar volgens de auteurs van de nieuwe studie lagen de bovenste eieren dichter bij de broedende ouder en konden ze zich zo sneller ontwikkelen.

Nog opvallend: voor het eerst vonden de onderzoekers steentjes in de maag van dit soort dinosaurus. Mogelijk slikten de dieren die in om de spijsvertering te vergemakkelijken.