Ken, al 60 jaar in de schaduw van Barbie: ‘Hij is en blijft een saai figuur’

Twee jaar duurde het voor Barbie en haar makers tot de vaststelling kwamen dat de populaire pop wel een man in haar leven kon gebruiken. Een achterstand die Ken – de man in kwestie – nooit meer goed zou maken. Al zestig jaar lang hinkt hij op ruime afstand achter zijn veel populairdere wederhelft aan. Het begint al bij zijn ontstaansgeschiedenis. Terwijl daar bij Barbie een omstandig verhaal rond is geweven, moet Ken het zonder uitgebreide making of stellen. Op 11 maart 1961 is hij er opeens. Op de American International Toy Fair probeert hij in een rode zwembroek Barbie het hof te maken.

Een reclamespot (zie hieronder) moet het grote publiek warm maken voor de volledig uit plastiek opgetrokken blonde god. Dat spotje maakt trouwens meteen duidelijk wie in het Barbie-huis de broek draagt. Barbie loopt Ken tegen het lijf tijdens een dansfeest, vertelt de commentaarstem. “En op een of andere manier wist ze dat zij en Ken een koppel zouden vormen.” Van inspraak of wederzijdse toestemming is geen sprake. Of hij dat nu zelf wil of niet, het lot van Ken is van dan af aan dat van Barbie gebonden. 

Plastieken perfectie

Zijn wederhelft timmerde de voorbije zestig jaar als een razende aan de weg. Meer dan tweehonderd beroepen heeft ze op haar curriculum vitae staan. Van model over astronaut tot presidentskandidaat. Het parcours van Ken oogt minder indrukwekkend. “Veel woorden zijn er aan zijn levensverhaal eigenlijk nooit vuilgemaakt”, vertelt Koen Van der Veken, speelgoedverzamelaar en Barbie-kenner. “Hij heeft altijd in de schaduw van Barbie gestaan.”

Zelfs wanneer het over controverse gaat, moet Ken zijn meerdere erkennen in zijn wederhelft. Terwijl Barbie geregeld in het oog van de storm terechtkwam omdat ze met haar gazellebenen en wespentaille een onrealistisch schoonheidsbeeld promoot, is daar bij Ken geen sprake van. Nochtans etaleerde ook hij jarenlang plastieken perfectie. “Maar Barbie – en ook Ken – zijn in de eerste plaats speelgoed voor meisjes”, legt Bieke Purnelle uit. Zij is directeur bij Rosas, het kenniscentrum voor gender, feminisme en gelijke kansen, en zag al heel wat onderzoek passeren naar onrealistische schoonheidsidealen en het effect daarvan. “In die onderzoeken wordt vooral gekeken naar wat dat schoonheidsideaal met het zelfbeeld doet. Aangezien het vooral meisjes zijn die de poppen in handen krijgen, is het logisch dat de focus ligt op het uiterlijk van Barbie en niet op dat van Ken.” 

De peniskwestie

Al betekent dat niet dat er nooit ophef was rond de looks van Ken. Toen hij op de markt kwam, was er –ook bij producent Mattel – behoorlijk wat discussie over zijn penis en dan vooral het ontbreken ervan. In zijn boek Children’s Advertising: The Art, the Business and How it Works beschrijft voormalig Mattel-reclameman Cy Schneider hoe het kruis van Ken een splijtzwam werd aan de top van het speelgoedbedrijf. Ruth Handler, de geestelijke moeder van zowel Barbie als Ken, had bij de ontwikkeling van die eerste al moeten strijden voor de vrouwelijk vormen van haar pop. Behoudsgezinde krachten binnen het bedrijf beweerden dat ouders nooit een pop met borsten zouden kopen voor hun kinderen. Ze hadden ongelijk. En dus vond Handler dat ook Ken op zijn minst iets in zijn broek moest hebben. Het compromis bestond er uiteindelijk in dat Ken een ‘bobbel’ zou krijgen. Maar toen de eerste poppen van de band rolden, was Handler teleurgesteld door het formaat van de bult in kwestie. Bleek dat de bobbel die zij voor ogen had de productiekost van elke Ken-pop anderhalve dollarcent de hoogte in zou jagen. Daarom beslisten ze in de Japanse fabriek er wat millimeters van af te schaven. 

Eens die heikele kwestie beslecht, kwam Ken in het hoofdkwartier van Mattel nog amper ter sprake. Uiterlijke vernieuwingen of technische verbeteringen zoals plooibare benen kreeg Ken pas lang nadat ze bij Barbie al waren ingeburgerd. Even lijkt hij zelfs helemaal uit beeld te verdwijnen wanneer Barbie hem op Valentijnsdag 2004 zonder scrupules inruilt voor de hippe surfer Blaine. Pas in 2011 volgt er eerherstel wanneer Ken na een uiterlijke update, en ondersteund door een uitgebreide marketingcampagne, Barbie opnieuw in zijn armen mag sluiten. Veel zoden zet dat niet aan de dijk. “Ken is en blijft een saai figuur”, vindt Van der Veken. “Er zit gewoon heel weinig verhaal aan. Dat maakt hem ook voor verzamelaars zoals ik weinig interessant. Dat je nu Ken-poppen kan kopen met een man bun verandert daar weinig aan.” 

Na zestig jaar kan Ken zich maar beter neerleggen bij zijn tweederangsrol. Ook de cijfers spreken in zijn nadeel. “Toen ik klein was, had ieder meisje een Barbie”, herinnert Purnelle zich. “De Ken-populatie was een stuk kleiner.” Er worden met andere woorden veel minder Kens dan Barbies verkocht. Bedrijfseconomisch is het niet meer dan logisch dat je als fabrikant je aandacht toespitst op je best verkopende product. “Ken is niet meer dan een accessoire”, besluit Purnelle. “Een instrument die het meisjes mogelijk maakt hun romantische dromen en wensen waar te maken. In die zin is zijn rol te vergelijken met die van heel wat Hollywood-vrouwen in het recente verleden.” Maar waar die vrouwen zich steeds nadrukkelijker op de voorgrond manifesteren, lijkt Ken het ook de komende zestig jaar met een bijrol te moeten stellen.