Opnieuw twijfel over AstraZeneca-vaccin: hoe slecht nieuws uit Denemarken een vaccinatieplan kan kelderen

Het houdt niet op voor de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca. Eerst waren er de leverproblemen, gisteren zelfs nog kwam het bericht binnen dat ons land deze maand 200.000 dosissen minder krijgt dan beloofd. Daarnaast was er de twijfel over de werkzaamheid ervan bij ouderen en nu heerst er nu ook twijfel over de medische bijwerkingen. 

Verschillende gevaccineerden in Europa blijken immers bloedklonters te ontwikkelen. Er is ook sprake van een verdacht overlijden. Het Deense Gezondheidsinstituut kondigde gisteren aan dat de vaccinatie met AstraZeneca voor minstens twee weken wordt opgeschort. IJsland, Noorwegen en Italië volgden. 

Ons land blijft AstraZeneca gebruiken. Op basis van de huidige wetenschappelijke gegevens, blijft de taskforce achter de vaccinatie staan, zo besloten de leden na een meeting gisterenmiddag. Er werd benadrukt dat de vaccins zware ziektelast en hospitalisaties ten gevolge van Covid-19 tegengaan. 

“In Europa zijn er tot nu toe 30 gevallen van trombo-embolie (een bloedklonter in de bloedbaan, adb/fvg) vastgesteld op een totaal van bijna 5 miljoen gevaccineerden. Dat ligt niet hoger dan wat je in de algemene bevolking zou verwachten”, legt vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen), lid van de taskforce, uit. “In België is er tot nu toe nog geen enkel geval gemeld. En mocht het zo zijn dat de problemen te maken hebben met één bepaalde lading van het vaccin, wat nog niet zeker is, dan weten we dat er in België geen dosissen van deze lading werden uitgedeeld.”

De taskforce volgt hiermee het Europees geneesmiddelenagentschap EMA, dat evenmin reden ziet om de vaccinatie stop te zetten. “Er is voorlopig geen aanwijzing dat de gezondheidsproblemen door het vaccin werden veroorzaakt. Onze veiligheidscommissie vindt dat de voordelen nog steeds de risico’s overschrijden en dat het toedienen van het vaccin kan doorgaan terwijl het onderzoek loopt”, leest hun communiqué. Ook landen als Frankrijk en Nederland volgen hun advies.

Het farmabedrijf zelf is op de hoogte van de beslissing en reageerde kort. “De veiligheid van de patiënten is de hoogste prioriteit voor AstraZeneca”, klinkt het. Ze verwijzen naar de uitvoerige ‘klinische fase 3'-onderzoeken en peerreviews. Die bevestigen volgens hen dat het vaccin over het algemeen goed verdragen wordt.

Wantrouwen 

Er zijn, kortom, weinig redenen om aan AstraZeneca te twijfelen. Maar dat neemt de ongerustheid niet weg. Een belronde langs de vaccinatiecentra leert dat ze zich daar zorgen maken over het draagvlak bij de bevolking. “Tot nu toe blijft de grote stroom aan vragen uit, maar onze mensen zijn bang voor wat er op hen afkomt. Sowieso hadden burgers al veel meer vragen bij AstraZeneca”, zegt Rudy Coddens, die als Gents schepen van Gezondheid (sp.a) bevoegd is voor de Gentse centra. “We hopen dat de twijfels snel worden ontkracht.”

Het belang is enorm. Van de 445.000 Vlamingen die al een eerste prik kregen, kregen er bijna 92.000 een dosis van de Brits-Zweedse farmaceut. De komende drie weken verwacht ons land nog eens 365.000 vaccins om uit te delen, waarvan 199.000 van AstraZeneca. Al die vaccins zomaar in de koelkast laten liggen, zou een grote impact hebben op onze vaccinatiecampagne. Zeker voor de 85-plussers, die op dit moment aan de beurt zijn.

Het wantrouwen tegenover AstraZeneca is niet nieuw. Hoewel één prik al 94 procent minder kans geeft op een ziekenhuisopname, beschouwen veel mensen het middel als een tweederangsvaccin. Deels omdat AstraZeneca bijwerkingen kan hebben: vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, koorts. Deels omdat het vaccin eerst wel, dan niet, en vervolgens weer wel aan ouderen mocht worden toegediend.

Geen paniek zaaien

“De kans is reëel dat dit een impact zal hebben op de aanvaarding van dit vaccin”, zegt vaccinologe Corinne Vandermeulen (KU Leuven). “Het AstraZeneca-vaccin heeft sowieso al een moeilijke voorgeschiedenis. Nu zullen mensen nog meer gaan twijfelen of ze dit vaccin moeten laten toedienen.” De oplossing is volgens haar om zo open en transparant mogelijk te communiceren, weliswaar zonder paniek te zaaien. “Dat is een moeilijk evenwicht.”

Hoe moeilijk het is om een negatieve perceptie van een vaccin te keren, bleek eerder al in Denemarken. Daar rapporteerden meisjes na hun inenting tegen het humaan papillomavirus (HPV) symptomen zoals een verhoogd hartritme en flauwvallen. “Na een documentaire op televisie en allerlei getuigenissen stond het land in rep en roer, waardoor de vaccinatiegraad kelderde”, zegt Vandermeulen. “Achteraf werd dat verband ontkracht, maar toch bleek het moeilijk om jonge meisjes en hun moeders van het vaccin te overtuigen.”

Voor de overheid gelden er twee belangrijke wetten. Eén: communiceer snel. Vandermeulen: “Eens de twijfel is aangewakkerd, is het moeilijk om het vertrouwen weer te herstellen.” Twee: communiceer grondig, op basis van feitelijke data.

Zeker nu Europa het vaccin van Johnson & Johnson heeft goedgekeurd. Want dat vaccin gebruikt min of meer dezelfde technologie als AstraZeneca. Met andere woorden: als we niet opletten, kampt ook dat vaccin straks met een imagoprobleem.