‘De zeikstromen lopen gewoon over onze parking’: gebrek aan openbare toiletten veroorzaakt overlast

“Als het mooi weer is verandert Antwerpen in een grote receptie”, zegt Marc Verstappen, directeur van het Antwerpse cultuurcentrum De Studio. “Je ziet mensen met bier lopen of met champagne. Het is allemaal heel gezellig. Maar in de stad zijn er te weinig plekken waar die mensen hun gevoeg kunnen doen.” 

Sinds de lockdown hebben veel mensen de backstageparking van het cultuurcentrum dan maar uitgekozen als publiek toilet. Dat is zeven dagen op zeven, 24 uur op 24 open en bovendien gratis. Maar Verstappen is minder enthousiast. 

“Het loopt de spuigaten uit”, zegt hij. “Er zijn letterlijk zeikstromen die over onze parking lopen. En er wordt ook gekakt. Zelfs overdag. Zonder schaamte.” 

Omdat het zo niet meer verder kan, heeft De Studio een persbericht uitgestuurd met een noodkreet: ‘De Studio is het gezeik beu’. Er komt beterschap wanneer de horeca weer opent en iedereen weer op café kan plassen. Maar daarop is het nog zeven weken wachten. Ondertussen zijn de cafés dicht, maar verkopen nachtwinkels wel nog tot 20 uur alcohol. 

“Als mensen daar cava halen, moeten ze die er ook ergens weer uitplassen”, zegt Verstappen. “Daarom willen we een oproep doen aan de stad om meer openbare toiletten te plaatsen.”

Boskakker

Verstappen is niet de enige die klaagt. Het probleem lijkt zich ook niet tot de steden te beperken. Nu veel Vlamingen het wandelen ontdekt hebben, laten sommigen ook wat achter in de natuur. Vorige week nog vestigde boswachter Koen Maréchal uit Knokke-Heist de aandacht op een soort waarvan hij sinds corona meer sporen ziet: de bos- of wildkakker. 

“Als de nood hoog is, moet er een oplossing zijn”, vertelde hij aan de VRT. “Daarom zal ik de mensen nooit rechtstreeks aanspreken als ik ze in het bos hun behoefte zie doen. Ik laat wel duidelijk horen dat ik aanwezig ben. Na de daad probeer ik de mensen te overtuigen om in de bossen niets achter te laten. Ook geen menselijke ontlasting.”

Dat ontlasten in het wild levert dus ook meer afval op, want vaak laten mensen het wc-papier liggen. Bij Natuurpunt zegt de woordvoerster dat het wildplassen binnen de perken blijft. Maar ook zij wil iedereen oproepen om het netjes te houden. 

“Langs wandelpaden zie je soms zakdoekjes achter de struiken liggen en dan weet je: dat is van mensen die daar geplast hebben”, zegt Sofie Versweyveld (Natuurpunt). “Wellicht denken mensen dat die wegteren, maar we willen iedereen toch vragen om hun papier weer mee te nemen.” 

De voorvallen illustreren een grote structurele tekortkoming in onze openbare ruimte. Het gebrek aan publieke toiletten in Vlaanderen is al veel langer bekend, maar is nu nog meer acuut. Jonge gezinnen die met de baby naar buiten gaan, vinden moeilijk een plek om hem te verschonen. Maar ook ouderen of mindervaliden kunnen niet zomaar achter een bosje gaan. Als er dan toch openbare toiletten staan in de stad, dan zijn het vaak urinoirs. Daar hebben enkel mannen iets aan. 

In Gent strijdt Baharak Bashar al jaren tegen dat sanitair seksisme. Het leverde haar al de geuzennaam ‘madame pipi’ op. Haar activisme begon in 2004, toen de politie haar betrapte op wildplassen. “Dat was tijdens de Gentse Feesten”, zegt ze. “Ik wilde niet betalen en ik wilde niet gaan aanschuiven, dus zette ik me even achter een auto. Maar toen bleek dat ik op een oprit van de politie stond.” 

Bashar richtte de vzw Plasactie op en sleepte de stad Gent ook al voor de rechter. Zij kon in 2014 bekomen dat toiletten op de Gentse Feesten voortaan gratis zouden zijn. Maar toch is haar strijd nog verre van gestreden. Ook al zijn er in Gent zowat 100 toiletten in musea, bibliotheken en in de open ruimte, toch is dat nog te weinig. Want wat doe je als de musea of bibliotheken ’s avonds gesloten zijn? 

“In Gent is het volgens mij wel beter dan in andere steden”, zegt Bashar. “Maar door corona is overal duidelijk geworden hoe groot de noodzaak aan sanitair is. Omdat er te weinig publieke wc’s zijn, ga ik ook niet zo vaak naar buiten.” 

Expeditie

Volgens haar is er nog steeds te weinig bewustzijn over het gebrek, waardoor er beleidsmatig te weinig verandert. Maar ondertussen ondervindt zij het probleem wel aan den lijve. Even gaan spelen met haar kind van twee is voor haar een serieuze expeditie. 

“Ik ben zelf zwanger, waardoor ik regelmatig naar het toilet moet”, zegt Bashar. “Als ik met mijn kind naar de speeltuin ga, dan selecteer ik de plaats zorgvuldig. Ik kies een plek waar ik achter een bosje kan gaan plassen. In geval van nood heb ik ook een afgezaagde waterfles in de auto, waar ik mijn behoefte in kan doen. Die giet ik dan uit in de riool.”

Nu iedereen de openbare ruimte en haar gebreken ontdekt, lijkt het bewustzijn hierover wel te vergroten. Steden en gemeenten hebben op sommige plaatsen al meer mobiele toiletten geplaatst om de nood op te vangen. Maar of de coronacrisis leidt tot een plasrevolutie?  

“Wanneer de horeca open gaat, zal de nood weer minder zijn”, zegt Nathalie De Bast van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). “Maar corona heeft er wel voor gezorgd dat steden hierover zijn gaan nadenken. Dit is een van de lessen die ze op de lange termijn in hun beleid zullen verwerken.”