Trieste balans na 1 jaar corona: 18.000 (!) doden meer dan normaal, ontdek hier hoe hard jouw gemeente is geraakt

Elk jaar sterven in ons land gemiddeld zo'n 110.000 mensen. Een cijfer dat al enkele decennia vrij stabiel is. Tot het coronavirus in maart vorig jaar ook ons land in zijn greep krijgt.

Het zal niet verrassen dat er sindsdien fors meer mensen zijn overleden dan normaal. Volgens voorlopige cijfers van Statbel, de statistische dienst van de overheid, gaat het om exact 18.425 overlijdens meer dan het gemiddelde van de drie jaren voordien. Een stijging met 17 procent.

"Dat is toch wel heel uitzonderlijk en ongezien sinds de Tweede Wereldoorlog", zegt statisticus Patrick Lusyne van Statbel. In de maanden april (15.523 overlijdens) en november (14.072 overlijdens) vorig jaar werd het hoogste aantal overlijdens ooit opgetekend (sinds Statbel de cijfers per maand bijhoudt in 1919, red.). Niet toevallig tijdens de piek van de eerste en tweede coronagolf.

"Van bij het begin van de epidemie lopen de cijfers van oversterfte bijna volledig gelijk met die van het aantal overlijdens aan COVID-19", zegt Patrick Lusyne. "We hebben landen gezien waar dat anders is, maar dat wijst erop dat onze coronacijfers vrij correct zijn wat het aantal overlijdens betreft."

(lees verder onder de grafiek)

De kleine piek in overlijdens in de maand augustus werd veroorzaakt door de hittegolf die twaalf dagen heeft geduurd.

Momenteel sterven er elke dag gemiddeld nog altijd zo'n 25 mensen aan de gevolgen van een coronabesmetting. Toch is er dit jaar voorlopig nog geen oversterfte, zegt Patrick Lusyine. 

"Er gelden nog steeds maatregelen die andere doodsoorzaken voor een stuk tegengaan. Er was bijvoorbeeld ook geen griepepidemie dit jaar waardoor er een zekere compensatie is, vooral bij de oudere leeftijdscategorieën."

Bekijk je de regionale cijfers, dan zie je dat de grootste stijging zich voorgedaan heeft in Brussel en Wallonië. In Brussel zijn 22 procent meer mensen gestorven dan het gemiddelde van de 3 voorgaande jaren. In Wallonië was dat 20 procent meer, in Vlaanderen 15 procent. 

Ga je nog dieper, naar de oversterfte op gemeentelijk niveau, dan zie je ook grote verschillen. In Vlaanderen is de oversterfte bijvoorbeeld erg zichtbaar in Ardooie, Hoeselt en Poperinge. In Wallonië is het percentage oversterfte groot in Wasseiges, Attert, Awans en Hamois.

Bovendien zijn er ook gemeenten met een duidelijke ondersterfte, zoals Zuienkerke, Tellin en Lo-Reninge. Daar stierven dus minder mensen dan verwacht.

Klik op de kaart om het oversterftepercentage per gemeente te bekijken voor maart 2020 tot en met februari 2021:

Een verklaring voor die verschillen heeft Statbel niet. Volgens de statistische dienst hebben die op het eerste gezicht alvast niets te maken met de bevolkingsdichtheid. 

"Een gemeente als Sint-Joost-ten-Node, met de hoogste bevolkingsdichtheid van het land (23.358 inwoners per km²) heeft een vergelijkbare oversterfte als  bijvoorbeeld Gingelom met een bevolkingsdichtheid van 148 inwoners per km²."

Ook een betere sociaal-economische toestand speelt geen rol en zelfs niet de leeftijdsstructuur: gemeenten met een hoger aandeel ouderen hebben niet per se een hogere oversterfte.

"Het is ook niet zo dat gemeenten die zwaar getroffen zijn de motor van de epidemie waren", zegt Patrick Lusyne. "Het kan bijvoorbeeld te maken hebben met de aanwezigheid van een woonzorgcentrum dat de tegenslag heeft gehad om het virus binnen te krijgen. Dat staat op zich volledig los van de gemeente waar het gebeurt."

Statbel benadrukt wel dat oversterfte in procent op gemeenteniveau heel variabel kan zijn: "Kleine verschuivingen in het aantal overlijdens kunnen procentueel een groot effect hebben."