Metaalverwerker Umicore produceert jaarlijks zo’n 150.000 ton aan metaalslakken, een restproduct van recyclageactiviteiten. Steenachtige soorten worden al jaren ingezet voor oeverversteviging. Onder meer aan Fort Liefkenshoek in Beveren zijn duizenden exemplaren zichtbaar.

De slakken bevatten onder meer het toxische lood, een ‘prioritaire stof’ waarvan de vrijgave moet verminderen. De UAntwerpen onderzocht voor de Vlaamse waterwegbeheerder W&Z de milieu-impact ervan.

De wetenschappers stelden in de slakken aanzienlijke concentraties lood vast, ruim negentien keer de Vlaamse richtwaarde van 1.250 microgram. Ze merkten ook dat lood vrijkomt, vooral in de eerste dagen, maar ook maanden nadien. “Ook na tientallen jaren kunnen metalen uit die slakken in de voedselketen terechtkomen”, zegt onderzoeker Johnny Teuchies, die vreest dat lood ook kan opstapelen in sedimenten.

Hij onderzocht ook pissebedden. “Die bevatten erg hoge concentraties lood, hoger dan metingen bij pissebedden uit Vlaamse beken gekend voor hun metaalvervuiling.”

Door herziene normen mogen de slakken voorlopig niet meer worden gebruikt. Afvalstoffenmaatschappij OVAM schorste in afwachting van de definitieve ‘grondstofverklaring’ een vergunning om afvalstromen toch te valoriseren.

Umicore vindt het gebruik van slakken aanvaardbaar. “Het gaat om een klein beetje lood dat uitloopt vanuit het buitenste velletje van de slak”, zegt milieucoördinator Jan Kegels. Het bedrijf liet ook een eigen onderzoek uitvoeren en zag “geen impact op de organismen in het water, noch op de organismen in het sediment”. Het zal binnenkort een aanvraag voor een nieuwe grondstofverklaring indienen.

De Vlaamse Milieumaatschappij wijst er op dat zij bij hun oeververstevigingen uit voorzorg geen metaalslakken gebruiken, maar enkel breuksteen uit steengroeves. Uiteraard heeft de ontginning en het transport daarvan ook een milieu-impact.