En toen werden camera’s tegen terreurdreiging plots gebruikt voor coronaovertredingen

Het cameranetwerk in Antwerpen bestaat uit honderden toestellen waarvan er ongeveer 140 in de Joodse buurt hangen. De wijk wordt al jaren extra in de gaten gehouden ter preventie van terrorisme. Maar sinds de pandemie gebruikt de politie de camera’s ook om coronaovertredingen op te sporen. Dat gebeurde onder andere in de synagoge in de Van Spangenstraat, waar agenten de voorbije maanden verschillende keren binnenvielen. Volgens De Standaard worden de camera’s niet alleen gebruikt als de politie tips binnenkrijgt, maar ook proactief. 

De bezoekers van de synagoge voelen zich geviseerd, ook al zegt de politie dat het hen enkel om de naleving van de coronamaatregelen te doen is en het niets met etnische of religieuze achtergronden te maken heeft. Ook burgemeester Bart De Wever (N-VA) bevestigde dat eerder al. “Die mensen voelen zich geviseerd, wat geheel onterecht is.”

Michael Freilich, N-VA-Kamerlid en lid van de Joodse gemeenschap, onderstreept dat: “Onze gemeenschap wordt niet geviseerd en krijgt geen aparte behandeling. Overal op Antwerps grondgebied worden camera’s gebruikt daarvoor. Laatst nog op de Scheldekaaien nadat daar een berg afval was achtergelaten door de mensen.”

De camera’s in de Joodse buurt staan er in de eerste plaats voor de veiligheid van de bewoners, benadrukt het parlementslid. “En ze hebben wel degelijk effect. Niemand vraagt dan ook om ze weg te halen.” Maar Freilich beseft dat de buurt ook een prijs voor die uitgebreide politiecontrole betaalt. “De kans is groter dat je sneller beboet wordt voor andere zaken als er veel politie op straat aanwezig is en er meer camera’s hangen dan elders. Maar je kunt niet verwachten dat de politie potentiële terroristen tegenhoudt en ondertussen een oogje dichtknijpt bij een verkeersovertreding. Dat moet je er dus bijnemen.”

Finaliteit

De vraag is of je die camera’s wel mag inzetten om corona-overtredingen vast te stellen. Volgens de rondzendbrief over de handhaving van de ­coronamaatregelen kunnen camerabeelden ingezet worden om inbreuken op die maatregelen vast te stellen en op te sporen. Wat in Antwerpen gebeurt, zou daar dus onder vallen. 

Maar  volgens privacy-jurist Matthias Dobbelaere-Welvaert is het gebruik van de camera’s niet rechtsgeldig. “De wet vereist dat er bij de plaatsing van een camera altijd sprake moet zijn van een finaliteit. Dat kan om sluikstorten gaan maar ook om terrorisme, zoals in de Joodse buurt het geval is. Wanneer men die ANPR-camera’s gaat inzetten voor een andere finaliteit dan dat ze bedoeld zijn, heb je te maken met een inbreuk op de camerawetgeving.”

Een ANPR-camera mag volgens hem bovendien niet gebruikt worden voor GAS-boetes of een onmiddellijke inning, alleen voor het opsporen van criminaliteit. “Dus ook niet bij een overtreding van de avondklok of van het samenscholingsverbod. Dat zijn geen zware strafrechtelijke misbruiken.”

Op zich hebben domme camera’s zeker hun nut, vindt de privacy-expert. “Een domme camera is een bewakingscamera, zowel voor privaat als publiek gebruik, die wordt geraadpleegd na een misdrijf. Bijvoorbeeld ontvoering, verkrachting of diefstal. De beelden worden achteraf opgevraagd en geanalyseerd, dat is perfect in orde. Daarvoor dienen die camera’s tenslotte. Het probleem bij de slimme camera’s zoals een ANPR-camera – en daar waarschuwen we al jaren voor – is dat ze voor verschillende doeleinden gebruikt worden. Ofwel zeg je dat een camera voor alles gebruikt wordt dat in het strafwetboek en in het ministerieel besluit staat en dan moet het COC, het Controleorgaan op de politionele informatie, dat controleren. Ofwel stel je voor elke camera de juiste doelstelling vast, zoals nu het geval is.”