Een team van wetenschappers is er voor het eerst in geslaagd bloot te leggen wat er gebeurt in de hersenen van dieren wanneer ze leren van onbewuste, visuele prikkels. Dat heeft de KU Leuven maandag bekendgemaakt. De resultaten van de studie, waaraan naast de Leuvense universiteit ook Harvard en Massachusetts General Hospital meewerkten, zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Neuron.

Eerder onderzoek had al aangetoond dat wanneer mensen beloningen krijgen tijdens de presentatie van visuele stimuli die niet bewust waarneembaar zijn, ze deze stimuli achteraf toch kunnen waarnemen. Hoe dit onbewust leren precies tot stand komt, was nog niet duidelijk. De onderzoekers zijn daarom bij resusapen gaan kijken wat er gebeurde in hun hersenen, voor en na ze aan onbewuste visuele prikkels werden blootgesteld.

Bij de ene groep resusapen werd een deel van het beloningssysteem onderaan de hersenstam, de tegmentalis ventralis, geactiveerd. In dat deel zitten onder andere cellen die dopamine aanmaken, een molecule die ook vrijkomt wanneer je een beloning krijgt. Door dat hersengebied te activeren, kwam er dus onder andere dopamine vrij.

Terwijl het hersengebied werd geactiveerd, kregen de apen nagenoeg onzichtbare afbeeldingen van menselijke gezichten en lichamen te zien. Doordat de afbeeldingen erg wazig waren en de apen tegelijkertijd een heel andere, moeilijke opdracht moesten uitvoeren, konden ze deze afbeeldingen niet bewust waarnemen. Bij de controlegroep gebeurde hetzelfde, maar werd het beloningssysteem in de hersenen niet geactiveerd.

Uit de resultaten bleek dat wanneer de apen onbewuste, visuele prikkels krijgen terwijl de tegmentalis ventralis werd gestimuleerd, ze details over die afbeeldingen kenden. Dat was niet zo in de controlegroep, waarbij geen hersenstimulatie gebeurd was.

“De wetenschappelijke gemeenschap vraagt zich al sinds de inzichten van Freud in de twintigste eeuw af hoe onbewuste gewaarwordingen ons kunnen beïnvloeden”, zegt professor Wim Vanduffel, één van de onderzoekers van de KU Leuven. “Dankzij dit experiment kunnen we voor het eerst een direct oorzakelijk verband aantonen tussen dit hersengebied en dus zeer waarschijnlijk ook tussen dopamine aan de ene kant, en het onbewust leren van complexe visuele stimuli aan de andere kant.”

De inzichten van de studie zouden op termijn kunnen leiden tot nieuwe behandelingen voor heel wat neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, depressies of verslavingen. Ook bij situaties als trauma, veroudering of oncologische problemen waarbij een verhoging van plasticiteit van de hersenen nuttig is, zouden de resultaten ingezet kunnen worden.

“Door hersengebieden te stimuleren die zorgen voor de aanmaak van dopamine, zouden we er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat mensen sneller weer kunnen spreken of hun motorische capaciteiten kunnen verbeteren na een ongeval of ziekte. Dit zou zelfs via medicatie kunnen, al is dit voorlopig nog verre toekomstmuziek”, zegt Vanuffel.