Klimaatzaak tegen Belgische overheden gaat van start: waarover gaat het, wie zijn de eisers, en maken ze kans?
Vandaag gaat het proces van start van de vzw Klimaatzaak tegen vier Belgische overheden. Dat zal tien dagen duren. Maar waarover gaat het precies? We zetten een en ander op een rijtje.
Wie zijn de eisers in de Klimaatzaak?
58.586 Belgen hebben samen met de vzw Klimaatzaak een rechtszaak aangespannen tegen de drie gewesten en de federale overheid, die bevoegd zijn voor het klimaatbeleid in ons land. Zij eisen dat die overheden hun klimaatbeloften nakomen.
De vzw Klimaatzaak werd opgericht door elf Belgen, waaronder presentatrice Francesca Vanthielen, regisseur Nic Balthazar en muzikant Stijn Meuris. De voorzitter van de vzw is Serge de Gheldere, CEO van het ecotechbedrijf Futureproofed en directeur van Leuven 2030, de vzw die zich inzet voor een klimaatneutraal Leuven.
Ook Tom Lenaerts zette zijn schouders onder vzw Klimaatzaak. "Het mag wel eens gaan beginnen", aldus de tv-maker over het proces in "De ochtend" op Radio 1 vanmorgen.
Herbeluister hier het gesprek met Tom Lenaerts in "De ochtend" op Radio 1, voorafgaand door de uitleg van VRT-journaliste Ann De Bie (lees verder onder de audio):
Tom Lenaerts over proces van vzw Klimaatzaak: "Politici durven hun verantwoordelijkheid niet te nemen"
Wat vragen ze?
De klimaatdoelen die de drie gewesten en de federale regering zich stellen, bijvoorbeeld binnen internationale verdragen, zijn niet wettelijk bindend. Er zijn dus geen gevolgen aan verbonden als ze die doelen niet halen. De eisers in de Klimaatzaak willen dat dat wel zo wordt, waardoor een rechter straffen zou kunnen uitspreken. De vzw eist ook een dwangsom van een miljoen euro per maand zolang de overheid zijn doelen niet haalt.
Zeer concreet vragen de eisers ook dat de uitstoot van broeikasgassen in ons land teruggedrongen wordt: tegen 2025 met minstens 42% tegenover 1990, tegen 2030 met minstens 55%. Tegen 2050 zou ons land helemaal klimaatneutraal moeten zijn. Die doelstellingen zijn overigens vergelijkbaar met die van de Europese green deal.
Voor Klimaatzaak is het uiteindelijke doel dus een netto nuluitstoot van ons land in 2050, in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Dat wil de wereldwijde klimaatopwarming bij voorkeur tot 1,5°C beperken. Die opwarming wordt door klimaatwetenschappers gezien als de grens om de zwaarste gevolgen van de opwarming van de aarde enigszins te beperken.
BEKIJK - Francesca Vanthielen gaf in "De afspraak" toelichting bij de doelstellingen van de Klimaatzaak (lees voort onder de video):
Wat is het standpunt van onze overheden?
Dat weten we op dit moment nog niet. De verschillende kabinetten van de vier klimaatministers (waarvan er drie van Ecolo zijn en één van N-VA, Vlaams minister Zuhal Demir) zullen pas communiceren wanneer het proces van start gegaan is.
De vier huidige klimaatministers erven de klimaatzaak trouwens van hun voorgangers. Geen van hen was al op post toen die werd opgestart.
Hoe lang wordt hier al aan gewerkt?
Al zeven jaar. Op 1 december 2014 stelde de vzw Klimaatzaak de vier overheden waar het zich tegen richt, in gebreke. Daarmee was België het tweede land wereldwijd waar een klimaatzaak werd opgestart, na Nederland.
Door een talenkwestie liep de rechtszaak echter jaren vertraging op. Toenmalig Vlaams minister voor Leefmilieu Joke Schauvliege tekende beroep aan tegen de beslissing om de gerechtelijke procedure in het Frans te voeren.
Bekijk de Journaalreportage over het opstarten van de Klimaatzaak (2 december 2014, lees voort onder de video):
Zijn er voorbeelden van gelijkaardige klimaatzaken in het buitenland?
Sinds de Belgische Klimaatzaak opgestart is, hebben gelijkaardige rechtszaken in het buitenland tot ophefmakende uitspraken geleid. Zo was er de Nederlandse klimaatzaak van de actiegroep Urgenda, die ertoe leidde dat de Nederlandse overheid (o.a.) de vergunning voor een nieuwe steenkolencentrale moest intrekken en drie andere steenkolencentrales beperkingen moest opleggen.
In Frankrijk daagden enkele ngo’s, waaronder Greenpeace en Oxfam, in februari de overheid voor de rechter omdat die zijn eigen traject voor uitstootreductie niet gevolgd had. Ook zij kregen gelijk. En in Ierland wonnen de Friends of the Irish Environment ("Vrienden van het Ierse Milieu") hun zaak tegen de Ierse overheid.
Hoe groot is de kans op slagen van de Belgische Klimaatzaak?
“Een aantal jaar geleden zou ik gezegd hebben dat de Klimaatzaak weinig kans maakt”, zegt Bernard Vanheusden, professor milieurecht en rector van de Uhasselt. “Maar sinds een heel vergelijkbare zaak in Nederland succesvol is geweest, denk ik dat er wel een kans is op slagen. Die twee zaken zijn quasi identiek: de vorderingen en dagvaardingen, over geschonden artikelen in de grondwet en in het Verdrag van de Rechten van de Mens, zijn bijvoorbeeld hetzelfde.”
Kurt Deketelaere, hoogleraar Milieu- en Klimaatrecht aan de KU Leuven, noemt de klimaatzaak dan weer, mede door de jarenlange vertraging, “too little, too late”. “Net deze maand komt er een Europese klimaatwet die wettelijk bindende doelstellingen zal formuleren voor elke lidstaat.” Hij vindt ook dat de scheiding der machten in het gedrang is. “Het is niet aan een rechter om reductiedoelstellingen op te leggen. Zijn we het als burger niet eens met hoe het beleid eruit ziet, dan moeten we voor andere politici stemmen.”
Vanheusden deelt die bezorgdheid deels. “Het mooie aan deze Belgische klimaatzaak, is het signaal van een grote groep burgers aan de overheid: besteed hier aandacht aan. Maar voor mij mag daar het verhaal dan wel stoppen. De rechter moet daar niet in meestappen.”
BEKIJK hier het verslag uit "Het Journaal":
Ann De Bie geeft meer toelichting vanuit Brussel:
