Nederlandse premier Mark Rutte mag nieuwe regering vormen na vierde verkiezingsoverwinning op rij: “Supertrots, nu weer aan het werk”

In de eerste exitpoll kwam de VVD van Rutte nog uit op 35 zetels, maar volgens de voorlopige prognose van ANP doen de liberalen er daar dus nog een zetel bij.

De uitslag van Ruttes coalitiepartner D66 (24 zetels volgens de voorlopige prognose) zou de hoogste ooit zijn voor de links-liberale partij. De derde regeringspartij, het christendemocratische CDA, verliest wel fors met vier zetels om op vijftien uit te komen. De laatste coalitiepartner ChristenUnie zou volgens de voorlopige prognose op vijf zetels blijven staan.

De drie linkse oppositiepartijen krijgen harde klappen. Zowel GroenLinks als de SP hadden veertien zetels, GroenLinks levert daar de helft van in, de SP vijf. Maar de Partij van de Arbeid heeft daar onder leiding van Lilianne Ploumen niet van kunnen profiteren. Zij blijft steken op negen zetels, net zoveel als bij de historisch slechte verkiezingsuitslag in 2017. De Partij voor de Dieren zou volgens de voorlopige prognose wél een zetel winnen en op zes zetels uitkomen.

De Nederlandse premier Rutte reageerde bijzonder tevreden op de uitslagen en wil Nederland verder leiden als premier. Hij kijkt voor een nieuwe coalitie in de eerste plaats naar D66 en feliciteerde lijsttrekker Sigrid Kaag met “de enorme overwinning van D66”.

Hoewel hij blij is met het behaalde resultaat, ligt er vooral een enorme taak op het huidige én het nieuwe kabinet te wachten, zei Rutte. “Nu weer aan het werk. De agenda die voor ons ligt, is enorm. We zullen de komende weken en maanden Nederland verder moeten leiden door coronacrisis. Dit was een mooie avond, maar er staat ons heel, heel, heel veel te doen.” Het ligt volgens Rutte zeer voor de hand dat VVD en D66 gaan praten over regeringsvorming. Hij herhaalde wel zijn wens voor een korte formatie.

Daarnaast sprak Rutte zijn ambitie uit om bestaande achterstanden in de zorg weg te werken en problemen op te lossen voor de middenklasse. “Nederland moet terug naar waar we horen te zijn: een van de best presterende landen ter wereld.”

De uitslag van Ruttes coalitiepartner D66 zou de hoogste ooit zijn voor de links-liberale partij. D66 “ging door het dak”, zei Kamerlid en campagneleider Sjoerd Sjoerdsma. Hij spreekt van een historische uitslag en “zilver met een gouden glans”. De gelukkige campagneleider sprak van een campagne van optimisme en verbinding. Volgens hem heeft lijsttrekker Sigrid Kaag heel Nederland in de ban gebracht van “haar menselijkheid en idealen”.

De verkiezingswinst van D66 legt “een grote verantwoordelijkheid” op de partij, zei Kaag zelf in een reactie. “Ik zie het vertrouwen dat wij als D66 hebben gekregen als een bevestiging dat wij als enige progressieve partij invloed hebben gehad de afgelopen jaren. Met dat vertrouwen gaan we serieus om.” Tegelijkertijd ziet Kaag de noodzaak tot samenwerking, ook met de VVD. Het beleid moet “progressiever, eerlijker en groener” dan de afgelopen vier jaar, zegt zij. Maar: “We zullen rekening moeten houden met onze partners”.

De derde regeringspartij, het christendemocratische CDA, verliest volgens de voorlopige prognose wel fors met vier zetels om op vijftien uit te komen. Lijsttrekker Wopke Hoekstra vindt het na een “teleurstellende uitslag” voor zijn partij aan de winnaars van de verkiezingen om naar een nieuw kabinet te kijken. Het is “aan VVD en D66 om daar verantwoordelijkheid te nemen”. Of het CDA ook aanschuift bij de formatiebesprekingen, wil Hoekstra nog niet zeggen. 

De laatste coalitiepartner ChristenUnie blijft stabiel op vijf zetels. In elk geval lijkt het er dus op dat de VVD en D66 de twee assen van de nieuwe regering zullen vormen, met nog minstens een derde partner.

Uit een online onderzoek blijkt overigens dat de meeste kiezers opnieuw Rutte als premier willen, meldt de NOS. Voor 33 procent van het electoraat moet Rutte premier blijven. Op de tweede plaats met 16 procent komt Sigrid Kaag van D66 en op de derde met 9 procent Geert Wilders van de PVV.

Het rechts-populistische Forum voor Democratie van Thierry Baudet zou wel flink winnen en van twee naar acht zetels stijgen. Ook de afsplitsing van het FvD, het conservatieve Ja21, zou ineens vier zetels halen. De extreemrechtse PVV van Geert Wilders, tot nu toe de grootste oppositiepartij, zou drie zetels verliezen en op zeventien zetels stranden.

De pro-Europese partij Volt zou van niets ineens drie zetels halen. Ook de partijen Bij1 en de BoerBurgerBeweging zouden hun intrede maken in de Tweede Kamer met elk een zetel.

Voor het eerst zal er ook een transgender persoon in de Tweede Kamer komen. Lisa van Ginneken, de nummer 22 op de kandidatenlijst van D66, lijkt voor die primeur te zullen zorgen. De 48-jarige van Ginneken wil zich in de Kamer inzetten voor de LGBTI+-gemeenschap.

Op basis van de voorlopige gegevens lijken zowat 65 van de 150 leden in de Tweede Kamer nieuwkomers te zullen zijn. In totaal zouden er 17 partijen in de Tweede Kamer zitten, vier meer dan nu, en dus een enorme versplintering.

De politieke leiders van de verkozen partijen zullen deze ochtend samenkomen bij Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib om een verkenner aan te wijzen. Normaal gezien zal VVD als grootste partij het initiatief nemen. De nieuwe verkenner gaat de komende dagen praten met alle partijen, over de verkiezingsuitslag en hun wensen en ideeën. De verkenner zal een verslag opstellen van de bevindingen waarover de nieuwe Tweede Kamer zal gaan debatteren.

De nieuwe Kamer wordt op 31 maart geïnstalleerd. De dag ervoor neemt de oude Kamer afscheid. Bijzonder is dat volgende week woensdag 24 maart de Tweede Kamer in de oude samenstelling nog twee debatten gaat voeren. Die gaan over de coronacrisis en over de Europese top die eind volgende week plaatsvindt.

De verkiezingen voor de Tweede Kamer verliepen wegens corona anders dan normaal. Zo konden kiezers die extra risico op besmetting lopen ook al maandag en dinsdag hun stem uitbrengen. Zeventigplussers konden bovendien per brief stemmen. Daarnaast zijn ook de regels voor het stemmen per volmacht versoepeld.

Het tellen van de stemmen verloopt op heel wat plaatsen trager dan vier jaar geleden. Dat er langzamer geteld wordt dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017, heeft onder meer te maken met de coronamaatregelen. Daardoor moet bij het tellen meer afstand in acht worden genomen. In 2017 hadden de grote steden rond 1 uur ‘s nachts alle stemmen geteld, meldt RTL Nieuws. Nu hebben de vier grootste steden van Nederland - Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht - aan de verkiezingsdienst van het nieuwsagentschap ANP laten weten deze nacht nog niet met een volledige uitslag te komen. 

De opkomst komt volgens een aangepaste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS uit op 82,6 procent. Daarmee zou het de hoogste opkomst zijn sinds 1986 toen bijna 86 procent van de stemgerechtigden kwam opdagen. Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2017 was de opkomst 81,9 procent.

De campagne in Nederland stond voor een groot deel in het teken van corona, een onderwerp dat Rutte toeliet om zich te profileren als de ervaren leider die het land door de crisis zal loodsen. De ontslagnemende minister-president leek zo op weg naar een vierde ambtstermijn.

Nochtans reed de regering Rutte-III allesbehalve een vlekkeloos parcours. De eerste maanden van de regeerperiode werden overschaduwd door discussies over de dividendbelasting en het ontslag van minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra.

Ook de “toeslagenaffaire” overschaduwde een groot deel van de regeerperiode. Het dossier leidde in januari trouwens tot de val van de regering, die sindsdien ontslagnemend is. In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders onterecht beschuldigd van fraude met de toeslag voor kinderopvang. Door de harde fraudeaanpak bij de belastingdienst, die tienduizenden euro’s terugvorderde, kwamen duizenden mensen in financiële problemen terecht.

Het opvallende vermogen van Rutte om al lachend alle crisissen door te komen, heeft hem intussen de bijnaam “Teflon Mark” opgeleverd. De VVD maakt daarvan volop gebruik door tijdens de campagne volop te focussen op het leiderschap van Rutte, eerder dan in te zetten op inhoudelijke thema’s.

Als Rutte inderdaad aan een nieuwe ambtstermijn kan beginnen, dan is de kans vrij groot dat hij de langst regerende minister-president in de naoorlogse geschiedenis van Nederland zal worden. Momenteel moet hij enkel nog de christendemocraat Ruud Lubbers laten voorgaan, die regeringsleider was van 1982 tot 1994. Na de verkiezingsdag, 17 maart, heeft Rutte nog exact 502 dagen nodig om hem voorbij te steken.