5 dingen die u moet weten over de uitslag van de Nederlandse verkiezingen
Met een opkomst die zelfs hoger ligt dan in niet-corona-tijden, heeft de Nederlander gisteren een nieuwe Tweede Kamer verkozen. Dit zijn de belangrijkste feiten.
1. Rutte mag voor record gaan
Dat de liberale VVD van minister-president Mark Rutte de verkiezingsavond zou afsluiten als winnaar, stond vooraf al min of meer vast. Dat Rutte zijn partij ook, opnieuw, naar een zege zou leiden was minder verwacht. Voor de vierde opeenvolgende keer is de VVD, behoorlijk afgetekend in een versplinterd politiek landschap, de grootste partij van het land.
De VVD startte de campagne nochtans in het defensief. De toeslagenaffaire, waarbij bleek dat vele mensen ten onrechte als fraudeur waren aangemerkt door de belastingdienst, deed de regering-Rutte vlak voor de finish vallen, het coronabeleid kreeg veel vocale tegenstand, maar de liberalen zijn er in geslaagd van het leiderschap van haar populaire kopman de inzet van de kiesstrijd te maken. Die ‘Rally around the Flag’ blijkt de juiste strategie geweest te zijn. Dat Mark Rutte zelden of nooit op een oorspronkelijke of schurende gedachte te betrappen valt, wordt hem door critici weleens aangewreven, maar de Nederlandse kiezer lijkt al die normaliteit juist prima te vinden.
Het resultaat: een ‘supertrotse’ Mark Rutte mag zich opmaken om het record van Ruud Lubbers te gaan breken van langste regeringsleiderschap in Nederland. Als Angela Merkel dit jaar afzwaait, is hij ook de langstzittende regeringsleider van Europa.
2. D66 is verrassende winnaar
De linksliberalen D66 ging de campagne in als een partij die naar de slachtbank geleid werd, maar kijk, na een steile klim in de recentste peilingen komt de partij op een recordscore uit. D66 groeit zelfs uit tot de tweede grootste partij van het land.
De partij mag haar lijsttrekker, Sigrid Kaag, wel dankbaar zijn. Kaag slaagde er als enige in om de leiderschaps-handschoen van Mark Rutte geloofwaardig op te nemen: verfrissend assertief volgens de fans, elitair volgens de even talrijke haters. De vele seksistische haarpraat die ze moet trotseren op sociale media, weet ze in haar voordeel te draaien, met de Nieuw-Zeelandse succespremier Jacinda Ardern als lichtend voorbeeld.
D66 is bijna onmisbaar om een werkbare regeringsmeerderheid te vormen. De partij wil die positie inzetten om een “progressiever, eerlijker en vooral groener Nederland” uit te bouwen. Dat klinkt niet als een keus voor een vlotte herstart van de uittredende centrum-rechtse coalitie.
3. Sombere avond voor verzameld links
De winst van de linksliberale partijen lijkt op het eerste gezicht van de andere linkse partijen te komen. Progressieve kiezers vloeiden weg naar D66 en de pro-Europese nieuwkomer Volt, die het vooral bij jongeren in studentensteden aardig gedaan lijkt te hebben.
De klap voor links in Nederland is bijgevolg, opnieuw, zwaar. Zowel GroenLinks als de radicaal-linkse SP zien hun zetelaantal bijna gehalveerd. Merkwaardig is dat de klassiek-linkse PvdA daar niet eens van kan profiteren. De partij blijft ronddobberen op een bodemkoers van minder dan tien zetels. Voor de drie linkse partijen dringt bezinning zich op, na een uiterst belabberde campagne. Zelfs nu de coronacrisis het belang van een sterke overheid weer zichtbaar heeft gemaakt, koppelen weinige kiezers dat aan een linkse stem. Doelgroep na doelgroep smelt weg, nu ook de kosmopolitische stedelingen dreigen af te haken. Eerst volgt wellicht nog een nacht van de lange messen. De PvdA offerde zijn partijleider al op in de toeslagenaffaire, nu lijken ook de dagen van Jesse Klaver bij GroenLinks geteld.
4. Radicaal-rechts sterker dan links
Gemengd beeld bij het lappendeken van radicaal-rechtse partijen. De PVV van Geert Wilders verliest, enigszins verrassend, maar het FvD van Thierry Baudet verrast evenzeer met flinke winst, ondanks een imploderende partij. En ook de scheurlijst JA21 haalt enkele zetels binnen.
Vooral de winst van Baudet & co valt op. Baudet voerde een ronduit Trumpiaanse campagne, met veel media-ophef, leugens en drijvend op agressief verzet tegen coronamaatregelen. Vooral dat laatste lijkt Baudet een unieke positie en dus winst op te leveren. Ook de vele media-optredens van Thierry Baudet, met relletjes toe, leggen de FVD geen windeieren. Onthullingen over racistische en antisemitische uitlatingen konden de partij daarbij niet deren.
Het resultaat is dat de drie radicaal-rechtse partijen samen sterker staan dan de drie linkse in de Nederlandse Tweede Kamer.
5. Wie mag er in de regering?
De VVD van Mark Rutte is, uiteraard, aan zet. Rutte zei op verkiezingsavond dat het vanzelfsprekend is dat eerst met de andere winnaar , D66, gepraat zal worden. Dat moet ook om een enigszins stabiele coalitie te krijgen.
Hoe die coalitie er gaat uitzien is onzeker. In principe kan de uittredende regering met naast VVD, D66 ook de CDA en ChristenUnie erbij, voort, maar die twee christelijke partijen beleefden een beroerde verkiezingsavond. Met CDA en zonder CU zou ook nog lukken, al hebben VVD/D66/CDA samen geen meerderheid in de Eerste Kamer, waarvoor er geen verkiezingen waren. Toch lijkt dat de richting te zijn waar Rutte nu eerst op aanstuurt.
Een winnende D66 zou ook een meer progressieve coalitie kunnen eisen, met PVDA, GroenLinks of zelfs nieuwkomer Volt erbij. Coalities met de radicaal-rechtse partijen worden over het algemeen onmogelijk geacht.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
