Op weg om langst zittende premier van Nederland te worden, het succes van Mark Rutte verklaard: "Alles ketst van hem af"

Mark Rutte heeft het opnieuw geflikt. Voor de vierde keer op rij komt zijn rechts-liberale VVD als grootste partij uit de stembus. De VVD gaat er enkele zetels op vooruit en steekt met kop en schouders boven de andere partijen uit.

Met dank aan Rutte zelf, die als minister-president onaantastbaar lijkt. Als hij zichzelf opvolgt aan het hoofd van de regering, kan hij eind 2022 de langstzittende minister-president van Nederland worden. Dat record staat nu op naam van de christendemocraat Ruud Lubbers (CDA), die bijna 12 jaar aan de macht was (van 1982 tot 1994).

Hoe valt het succes van Rutte te verklaren? Zijn regeringen hebben de  voorbije jaren toch wel wat schandalen moeten verwerken, zoals recent nog de toeslagenaffaire, die het einde van zijn regering betekende, en ook de jarenlange gaswinning in het noorden van Nederland, met scheurende gevels tot gevolg. Nemen de Nederlanders hem dat dan niet kwalijk?

Om een of andere reden glijden die schandalen inderdaad van hem af. "Rutte is een meester in het zo verkopen alsof hij er niets aan kan doen", duidde Bert Wagendorp, schrijver en politiek columnist voor de Volkskrant, dat onlangs in een interview met De Standaard Weekblad. "Het is altijd een vakminister of een coalitiepartner die vol de wind vangt." Dat lijkt nu opnieuw te zijn gebeurd: vooral regeringspartij CDA betaalt een prijs. De voorbije jaren verdwenen veel van Ruttes voormalige coalitiepartners uit de hoogste regionen van de Nederlandse politiek, hijzelf blijft vooralsnog aan zet.

Tegelijk heeft de toeslagenaffaire maar een beperkt aantal Nederlanders getroffen. Ze zal zeker een invloed gehad hebben op deze verkiezingen, maar de meeste Nederlanders zullen andere motieven gehad hebben om op deze of gene partij te stemmen. "De Nederlander weet dat dit mis is gegaan en dat Rutte verantwoordelijk is voor het schenden van de rechtstaat, maar de kiezer blijkt dat massaal niet zo heel erg te vinden of vindt de coronacrisis ernstiger", zei de Nederlandse politiek journalist Chris Ostendorf deze week in "Terzake".

Die coronacrisis heeft Rutte al bij al vrij goed aangepakt, vinden veel Nederlanders. Om dat in de verf te zetten, veranderde hij zelfs zijn kledingstijl, merkte de Nederlandse politicoloog Matthijs Rooduijn op. "In vorige campagnes was het nog sympathieke Mark, met opgestroopte mouwen. Nu is het strak in het pak met stropdas: de ervaren bewindsman die het land door de coronacrisis aan het leiden is", vertelde hij aan De Standaard Weekblad.

Dat door de coronacrisis Nederland ineens massaal links zou stemmen, werd ook al niet verwacht. Zelfs de rechtse partijen struikelden tijdens de campagne over elkaar heen in hun pleidooi voor een sterkere overheid in tijden van corona. Ook Rutte, die jarenlang alles geprivatiseerd heeft en rotsvast voor de markt ging. Een handigheidje waardoor de linkse partijen uit de markt werden gespeeld. "Rutte straalt zelfs op linkse domeinen schijnbaar het meeste vertrouwen uit", schreef VRT NWS-journalist en Nederland-kenner Jeroen Reygaert eerder al op deze site.

Maar het succes van Rutte is misschien vooral te danken aan wie hij is. "Je kunt niet meer Nederlander zijn dan Mark Rutte", zegt Jeroen Reygaert. "Zijn optimisme, humor, eenvoudige stijl. Dat is op en top Nederland." Om maar een voorbeeld te geven: Rutte laat zich niet constant rondrijden, maar rijdt zelf met de fiets door Den Haag, de politieke hoofdstad van Nederland, en zwaait naar Jan en alleman. Zelf verklaart Rutte zijn succes door zijn vermogen tot zelfrelativering. "Je moet ook een beetje kunnen incasseren, jezelf niet te belangrijk maken, dat helpt allemaal", zei hij eerder deze week in een interview met VRT NWS. 

Beluister het interview van VRT NWS-journalist Jeroen Reygaert met Mark Rutte ("De ochtend" 16/03/2021):

De Nederlandse schrijver en journalist Joost de Vries schreef heel recent een boek over Mark Rutte. De titel: "De gelukkigste man van Nederland". "Hij is een hele gelukkige manager. Ik denk dat dat het talent is van Mark Rutte en een van de redenen is waarom hij zo populair is", zei de Vries eerder deze week in "De ochtend" op Radio 1. "Het is een politicus die alles gladstrijkt en overal de angel uithaalt."

"Een probleem is nooit een probleem, maar een 'probleempje'. Hij brengt alle ideeën, alle grote kloven in de politiek terug tot kleine, overzichtelijke managementproblemen. Het is ook iemand die geen talent voor het sombere heeft, zoals hij het zelf zegt. Hij is permanent monter, permanent vrolijk. Hij komt altijd lachend aan."

De Vries geeft een opmerkelijk voorbeeld. "Hij biedt zijn ontslag aan na die vreselijke toeslagenaffaire en fietst daarna toch weer vrolijk met een appeltje naar de koning." Ook de Vries merkt op dat de toeslagenaffaire Rutte niet lijkt te schaden. "Dat is de grote paradox van Mark Rutte. Hij heeft het heel bijzondere talent dat mensen problemen niet met hem associëren. En dan kom je toch weer bij dat vrolijke dat hij altijd uitstraalt. Het ketst gewoon van hem af."

Beluister het gesprek met Joost de Vries ("De ochtend" 16/03/2021):

De Vries wijst echter ook op de cynische kant aan de populariteit van Rutte. "Hij rolt nooit heel nadrukkelijk een visie voor de samenleving uit. Het is niet iemand die de problemen op een grootse manier wil oplossen, maar iemand die echt gewoon een beetje lekker zin heeft om te managen. En eigenlijk ook een beetje doormoddert, want die problemen van de belastingdienst bijvoorbeeld (de toeslagenaffaire, red.) zijn er ongeveer al 10 jaar en die worden niet opgelost."

Dat Nederland Rutte blijft steunen, kan je volgens de Vries op twee manieren bekijken. "Of Nederland is een land dat buitengewoon tevreden is met zichzelf. Maar volgens mij heeft het met een groter probleem te maken, namelijk dat er juist heel veel problemen zijn. De kloof tussen jong en oud, arm en rijk, dat Nederland onder zeeniveau ligt en door de klimaatverandering hard getroffen kan worden, ... Maar Mark Rutte doet je niet aan die problemen denken. Het is bijna een soort escapisme: zolang je op Mark Rutte focust, hoef je niet na te denken over al die grote problemen. Zo zie ik het: het is psychologisch een beetje een manier van wegkijken voor Nederland."

Je kan in Rutte ook zien wat je wil zien, merkt de Vries tot slot op. "Politiek gezien kan hij alle kanten op. Hij heeft ook al met heel veel verschillende partijen samengewerkt."

Toch kan de gelukkige manager niet op beide oren slapen en is het lang niet zeker dat de volgende regering-Rutte het vier jaar uitzingt. Er komen bijvoorbeeld enkele parlementaire onderzoeken aan, onder meer over de toeslagenaffaire. "Dat gaat hem zeker achtervolgen", weet Ostendorf. "Iedereen houdt er rekening mee dat er na deze verkiezingen een nieuw kabinet komt dat misschien maar twee jaar kan zitten omdat ze over het vervolgonderzoek van de toeslagenaffaire gaat vallen of gaat vallen over een onderzoek naar de toestanden in Groningen, met de aardgaswinning."

Rutte kan al eens beginnen nadenken hoe hij dat weer zal verkopen aan de kiezer. Tenzij hij de eer aan zichzelf houdt en geen kandidaat meer is om zichzelf op te volgen. Daar in de komende jaren klaarheid in scheppen, kan zelfs zijn regering in gevaar brengen, meent de Vries. "Als het duidelijk wordt dat Rutte hierna niet nog eens premier zou willen worden, dan wordt het heel aantrekkelijk voor de andere partijen om de stekker uit de coalitie te trekken." In dat geval dreigt zijn VVD een flink aantal zetels te verliezen, want een opvolger voor Rutte staat nog niet klaar. "Reken maar dat de andere partijen dat interessant vinden. Dat dit kabinet het einde der tijden zal halen, daar zou ik geen geld op inzetten."

Bekijk een reportage over de toeslagenaffaire ("Terzake 15/03/2021):