Commissievoorzitter Von der Leyen: ‘Niemand exporteert meer vaccins dan de EU. Wij willen wederkerigheid’

Ursula von der Leyen lijkt niet onder de indruk van de hoon die ze deze week over zich heen kreeg van de Britse regering en de Britse pers. Alsof de postbrexitspanningen al niet hoog genoeg zijn opgelopen, dreigde de voorzitter van de Europese Commissie woensdag met het blokkeren van de vaccinexport vanuit de EU naar het Verenigd Koninkrijk, al noemde ze dat land niet bij naam.

Maar iedereen weet hoe de vork in de steel zit. Terwijl het farmabedrijf AstraZeneca mijlenver achterblijft met de vaccinleveringen aan de EU, exporteert het Brits-Zweedse concern doodleuk vaccins vanuit onder meer het Nederlandse Leiden naar het VK. Terwijl in dat land ook AstraZeneca-fabrieken staan. Die staan zelfs in het contract dat de Europese Commissie met het bedrijf sloot, maar nog steeds is er geen druppel vaccinvloeistof van het VK naar de EU gegaan.

“Daarom komen wij met een duidelijke boodschap aan het bedrijf”, zegt Von der Leyen in een interview met dertien Europese media. “Je moet je contractverplichtingen nakomen voordat je begint met exporteren.”

Confisqueren

Voor zover bekend zijn tot nu toe 10 miljoen doses van het AstraZeneca-vaccin van de EU naar het VK geëxporteerd, en andersom nog steeds nul. Von der Leyen speelt met de gedachte om een zeldzaam gebruikt EU-verdragsartikel te activeren, voor het laatst ingezet tijdens de oliecrisis een halve eeuw geleden. Daarmee zou de EU voor de export bedoelde vaccins kunnen confisqueren.

“Ik zal de reikwijdte van mogelijke maatregelen volgende week bespreken met de regeringsleiders (op 25 en 26 maart is er een EU-top, CS). Niemand exporteert meer vaccins dan de EU: de afgelopen anderhalve maand 41 miljoen doses naar 33 landen. Wij willen wederkerigheid. Ik kan niet uitleggen aan de Europese burgers dat we vaccins sturen naar vaccinproducerende landen terwijl er niets terugkomt. We zitten in een grote crisis. In sommige lidstaten zie je de opkomst van een derde golf. Elke dag, elke week telt.”

Intussen heeft de Europese Commissie donderdag een brief op poten aan AstraZeneca gestuurd, het begin van een mogelijke juridische procedure. “AstraZeneca blijft drastisch achter bij de afgesproken leveringen. Op zijn best wordt het 30 procent in dit eerste kwartaal.”

Vaccinatiecertificaat

Von der Leyen presenteerde deze week een ander voorstel dat de EU-burgers weer moed moet geven voor de zomervakanties: een vaccinatiecertificaat, al mag dat niet zo heten. Want het digitale document zal ook te verkrijgen zijn voor mensen die een recente negatieve test hebben ondergaan. Daarmee hopen ze straks ongehinderd grenzen over te steken.

Maar het certificaat heeft nog een lange weg te gaan. De 27 landen en het Europees Parlement moeten er in sneltreinvaart hun fiat aan geven. “Iedereen heeft nog een hoop huiswerk te doen. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat hun gezondheidszorgsystemen er klaar voor zijn. Als iedereen zijn best doet, zou het certificaat in drie maanden klaar voor gebruik moeten zijn.”

Niet te vroeg juichen

Dat is dus op zijn vroegst na half juni, al aan de krappe kant. Maar nu dat reiscertificaat in de maak is, kan iedereen met een gerust hart alvast de vakanties boeken voor de maanden daarna? Dat is nog wat te vroeg gejuicht, aldus de Duitse Commissievoorzitter. “Dit is niet het goede moment om het over de zomer te hebben. Onze aandacht moet nu volledig zijn gericht op het beheersen en bedwingen van de covidcrisis.”

Ondanks alle kritiek die Von der Leyen en haar Commissie de laatste maanden hadden te verduren, blijft ze vasthouden aan het streefcijfer dat ze in januari heeft genoemd. Aan het einde van de zomer zou 70 procent van alle volwassen EU-burgers volledig gevaccineerd moeten zijn. Ook nu, bijna twee maanden van tegenslagen later, zegt ze daar “alle vertrouwen” in te hebben.