Vijf jaar na de aanslagen: "Wanneer maakt iemand de keuze om geweld te plegen? Dat detecteren is niet makkelijk" 

Vijf jaar na de aanslagen in ons land blijven de veiligheidsdiensten waakzaam voor nieuwe dreigingen. Dat heeft federaal procureur Frédéric Van Leeuw gezegd in "De zevende dag."

De aanslagen in ons land waren beraamd in Syrië, in wat toen nog IS gebied was. Later toen IS terrein verloor in het oorlogsgebied en het kalifaat instortte, nam ook de aantrekkingskracht en de propaganda van IS af. Toch betekent dat niet dat het gevaar uit jihadistische hoek helemaal verdwenen is. De ideologie en propaganda bestaan nog. Het gevaar zit nu vooral bij "lone wolves", individuen die radicaliseren achter hun computer. 

"Lone wolves" gaan meestal over tot actie na bepaalde gebeurtenissen. Dat bewijzen recente aanslagen in Frankrijk. Nadat het satrische weekblad Charlie Hebdo vorig jaar de Mohammedcartoons opnieuw publiceerde, wilde een man opnieuw wraak nemen. Hij viel een aantal mensen in de buurt van de kantoren van Charlie Hebdo aan met een hakmes. Drie weken later werd een geschiedenisleerkracht vermoord die de Mohammedcartoons had gebruikt in zijn les.

Het OCAD, het coördinatieorgaan voor dreiging in ons land, zegt dat het enorm belangrijk is dat onze veiligheidsdiensten actief zijn op het internet en sociale media, omdat mensen daar nu radicaliseren.

"Wat nu de grootste uitdaging is, is om te detecteren wanneer iemand in zijn hoofd de keuze maakt om geweld te plegen. Dat is niet gemakkelijk", zegt federaal procureur Van Leeuw. "Je hebt mensen die mentaal broos zijn en vatbaar zijn voor propaganda via het internet. We kunnen dat niet allemaal op tijd detecteren."

"Maar je kunt het probleem ook omgekeerd bekijken", zegt hij. "Hoe groot is het gemeenschapsgevoel bij onze jongeren? Veel jongeren die naar Syrië vertrokken zijn, waren op zoek naar een familie, een gemeenschapsgevoel, naar heldhaftige daden. Dat is eigen aan die leeftijd en het is ook niet slecht om te willen gaan helpen waar veel miserie is. We moeten ons afvragen of onze maatschappij nog in staat is zoiets voor te stellen aan die jongeren."

(lees verder onder de video)

Bekijk hier het gesprek met voormalig minister van Justitie Koen Geens, federaal procureur Frédéric Van Leeuw en oorlogsjournaliste Joanie De Rijke in "De zevende dag":

Volgens het OCAD worden er op dit moment nog zo’n 500 zogenoemde Foreign Terrorist Fighters opgevolgd in ons land. 290 van hen bevinden zich nog in Irak en Syrië. Van die groep zouden er al 165 overleden zijn. Zowat een derde van alle vertrekkers zijn intussen teruggekeerd naar ons land. Zij worden allemaal opgevolgd, zegt het OCAD.

Voormalig minister van Justitie Koen Geens (CD&V) vindt dat de opvolging van de veroordeelde Syriëstrijders nog beter zou kunnen. Wie in ons land zijn straf heeft uitgezeten, is in principe vrij. Geens pleit ervoor om sommige Syriëstrijders ter beschikking te stellen, ook als ze hun straf hebben uitgezeten. "Maar het is heel moeilijk om dat strafrechtelijk te realiseren."

Door de veranderde dreiging is het belangrijk dat alle veiligheidsdiensten blijven samenwerken en informatie uitwisselen, zegt het OCAD. De kruispuntdatabank die zou worden opgericht om dat mogelijk te maken, is er nog niet, maar volgens Geens zijn er wel al grote stappen gezet op dat vlak. "Er is een databank waarin alle terreurgevaarlijke mensen zitten. Die kunnen alle diensten consulteren, ook op regionaal niveau."

Veel slachtoffers van de aanslagen in ons land voelen zich ook na 5 jaar nog altijd niet gesteund door de overheid. Ze lopen nog vaak verloren in een labyrint van instanties op zoek naar hulp, ondersteuning, schadevergoedingen en erkenning. 

Elk jaar opnieuw wordt hun leed, fysiek en mentaal, opnieuw geëvalueerd. Ze moeten telkens opnieuw bij verschillende instanties op dezelfde vragen antwoorden. "Ik vind het niet normaal dat je na vijf jaar nog eens geëvalueerd wordt", zegt Karen Northshield, die zwaar gewond raakte bij de aanslag op Zaventem. 

Bekijk hier de kritiek van Karen Northshield (en lees verder onder de video):

Ook slachtoffer en ex-profbasketbalspeler Sebastien Bellin vindt dat de overheid in gebreke blijft. Hij ergert zich aan de verschillende beleidsniveaus in ons land, die naar elkaar wijzen om met oplossingen voor de slachtoffers te komen. "Ik zal blijven vechten voor gerechtheid", zegt hij. 

Bekijk hier de kritiek van Sebastien Bellin (en lees verder onder de video):

De overheid heeft al 3,9 miljoen euro financiële hulp aan 1.399 slachtoffers van 22 maart toegekend. De verzekeringsmaatschappijen keerden 50 miljoen euro uit en hebben nog zo’n 70 miljoen opzij gezet, zegt beroepsvereniging Assuralia. Dat dat bedrag nog niet is uitgekeerd heeft onder meer te maken met de evaluatie van de letsels van zwaargewonden, voor wie er dus nog geen definitieve regeling is, aldus nog Assuralia. 

Bekijk hier een aantal slachtoffers die aan het woord kwamen in "De zevende dag" (en lees verder onder de video):

Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) is er zich van bewust dat de ondersteuning van slachtoffers beter moet. Hij wil twee coaches inzetten die bij de slachtoffers langsgaan om hen te helpen met administratieve, maar ook psychische en andere problemen. "Die mensen zullen 1.500 huisbezoeken per jaar kunnen doen", maakte hij zich vrijdag sterk in "Terzake". Daarnaast werd een zogenaamd "uniek loket" opgericht waar de slachtoffers in de toekomst terecht zullen kunnen met al hun vragen. "Zij zullen de coaches ook ondersteunen." 

Bekijk hier het gesprek met minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) in "Terzake" over wat de overheid onderneemt om nieuwe aanslagen te voorkomen en wat ze doet voor de slachtoffers: