OVERZICHT. Hoe reageren andere Europese landen op slechte coronacijfers? Scholen openhouden of sluiten?

Het Overlegcomité stuurde de ministers van Onderwijs vrijdagavond terug naar de tekentafel. De maatregelen die amper twee dagen eerder werden genomen - een mondmaskerplicht voor de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar basisonderwijs en uitstel van het voltijds contactonderwijs in de tweede graad secundair tot na de paasvakantie - werden onvoldoende bevonden.

De onderwijsministers overlegden het afgelopen weekend met hun onderwijsveld en met elkaar, en stelden zondagavond een aantal bijkomende maatregelen voor om de periode tot de paasvakantie te overbruggen. De scholen blijven wél open, zo is beslist. België blijft daarmee, met Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) op kop, redelijk koppig op het vlak van onderwijs. “Bij elke opstoot staan er mensen klaar met slot en grendel, maar ik zal er alles aan doen om dat te verhinderen”, liet Weyts al meerdere keren verstaan. Hij pleit onder meer voor een prioritaire vaccinatie van leerkrachten en de inzet van speekseltesten en sneltesten.

Frankrijk valt goed te vergelijken met België. De Franse overheid klopt zich geregeld op de borst dat de Franse scholen openblijven terwijl naburige landen opteren voor sluiting. “Laat ons niet vergeten waar we trots op zijn: geen enkel land in de EU heeft zijn scholen zo veel opengehouden als Frankrijk”, twitterde staatssecretaris van Europese Zaken Clément Beaune vorige week aan de vooravond van een nieuwe lockdown in Italië, waar scholen wel opnieuw sluiten. Ook minister van Onderwijs Jean-Michael Blancquer blijft zijn mantra steevast herhalen: “De scholen moeten openblijven.” 

Er gelden wel strikte maatregelen. Zo zijn in heel Frankrijk mondmaskers verplicht voor alle kinderen ouder dan zes jaar. Sinds 8 februari moet dat verplicht een chirurgisch masker of een FFP2-masker zijn. Er zijn ook strenge sluitingsregels bij besmettingen met varianten van het coronavirus. Sinds deze maand wordt verder wijdverbreid ingezet op speekseltesten in scholen. Waarnemers zien vooral dat laatste als een allerlaatste poging om te vermijden dat de scholen alsnog moeten sluiten, gelet op de slechte coronacijfers in Frankrijk en de roep om actie uit verschillende hoeken.

Ook nu in zestien zwaar getroffen Franse departementen opnieuw wordt gegrepen naar een lockdown, met onder meer opnieuw een sluiting van niet-essentiële winkels en een beperking van verplaatsingen tot 10 kilometer, blijven de scholen voorlopig open. De tweede graad in het secundair onderwijs schakelt wel voor zeker een maand over op half afstandsonderwijs. Net zoals in België stijgen de besmettingscijfers in het Franse onderwijs intussen sterk, en hand in hand daarmee ook de druk om het openschoolbeleid te herzien. 

Nederland koos er recent wel voor om de deuren van de scholen tijdelijk dicht te gooien. De Nederlandse scholen waren van half december tot 8 februari gesloten in de strijd tegen de tweede coronagolf. Een hele tijd dus. Leverde die sluiting ook wat op? “Amper”, wierp viroloog Steven Van Gucht vorige week nog op. “Nederland kreeg er een nieuwe golf alvast niet mee in de kiem gesmoord. Hun cijfers zijn véél slechter dan de onze.” 

Sinds 8 februari zijn alle basisscholen in Nederland weer volledig open, middelbare scholen zijn sinds 1 maart gedeeltelijk open, met minimaal 1 dag per week les op school. Sinds de heropening is het aantal positieve testresultaten vooral onder kinderen tot en met twaalf jaar sterk  toegenomen. “We zien dat er meer wordt getest. Daarnaast is de Britse variant in alle leeftijdsgroepen besmettelijker, ook onder kinderen. Mede daardoor zien we meer uitbraken op scholen”, duidde Aura Timen, hoofd Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding onlangs.

Premier Mark Rutte benadrukte eerder dat het onderwijs nu open moet blijven: “Als over een paar weken de cijfers onverhoopt weer door het dak gaan, liggen alle andere opties van aanscherping wel weer op tafel”, zei hij. Op korte termijn wordt op de eerste Nederlandse basisscholen gestart met sneltesten. Grootschalige inzet daarvan in het onderwijs moet helpen om uitbraken onder leerlingen en onderwijspersoneel zo snel mogelijk te signaleren en te isoleren.

Duitsland krabt zich in de haren wat de scholen betreft. Het land sloot midden december de scholen door de tweede coronagolf. Bondskanselier Angela Merkel en de regeringsleiders van de zestien deelstaten besloten begin deze maand om de Duitse lockdown nog eens te verlengen tot 28 maart, ondanks grote druk uit de samenleving om met de strenge maatregelen te stoppen. De bittere pil werd voor de bevolking verguld met een plan om in fases te versoepelen bij verder dalende cijfers. En de scholen, die mochten mee als eerste opnieuw open. Eind februari waren enkele deelstaten overigens al op eigen houtje begonnen met het heropenen van de scholen.

Alle kinderen in maart weer naar school, los van hun leeftijd; dat was het idee. Maar intussen deed ook in Duitsland de derde golf zijn intrede. Het aantal besmettingen loopt weer snel op. In sommige deelstaten zijn de heropeningsplannen in de koelkast gezet, andere deelstaten hebben wél doorgezet om van fysieke lessen in de klas opnieuw de norm te maken. 

Leerlingen, ouders en leraren in Duitsland zitten gewrongen met verschillende en tegenstrijdige strategieën wat het openen of sluiten van de scholen betreft. Een eenduidige aanpak is er niet, wel gekibbel over een eerder afgesproken ‘noodrem’ als het aantal besmettingen regionaal boven de 100 per 100.000 inwoners per week stijgt. Verschillende deelstaten die al boven die limiet zitten, dringen er op aan dat scholen tóch open moeten blijven. Soms gaan lokale burgemeesters daar nog eens tegenin. Andere scholen zijn na amper een week alweer teruggegaan naar afstandsonderwijs. 

Vanmiddag volgt nieuw beraad tussen Merkel en de deelstaatpremiers om de huidige maatregelen in Duitsland te verlengen tot een nader te bepalen datum in april. Wat er over de scholen zal beslist worden, is niet zeker. Snel- en zelftesten moeten een grote rol gaan spelen, dat staat al vast. Die testen worden nu in sommige deelstaten uitgerold.

Ook Italië wordt geconfronteerd met een nieuwe coronagolf. Daardoor is het grootste deel van het land weer op slot. De meeste scholen zijn sinds half maart dicht en dit in elk geval tot 6 april – tot na Pasen. Zaterdag kwamen duizenden Italiaanse ouders, kinderen en leraren op straat om daartegen te protesteren. Ze vinden de sluiting van de scholen ondanks de snel stijgende coronacijfers onnodig en zijn het afstandsonderwijs beu. “We vragen maar één ding, dat onze scholen de status van een essentiële dienst krijgen en dat ze weer onmiddellijk openen”, klonk het.

Sinds de uitbraak van het coronavirus in Italië dertien maanden geleden waren scholen op verschillende momenten dicht en weer open, afhankelijk van de leeftijd van de scholieren en het lokale besmettingsniveau. Algemeen bekeken is er in het land minder face-to-face-onderwijs geweest dan in de meeste andere Europese landen. Dat de scholen in het grootste deel van Italië nu alweer dicht zijn, is de laatste druppel voor miljoenen ouders die opnieuw gedwongen worden om vanuit huis te werken of voor kinderopvang te betalen. 

De Italiaanse overheid zegt dat de schoolsluitingen nodig zijn gelet op de stijgende coronacijfers, zeker door de verdere opgang van de Britse variant. De nieuwe premier Mario Draghi beloofde vrijdag wel dat de scholen in de eerste rij staan voor heropening als de situatie weer beter is.

Ierland, dat een zware coronagolf achter de rug heeft en die wist te beteugelen met een strenge lockdown, is de scholen sinds begin deze maand gefaseerd aan het heropenen. Andere lockdownmaatregelen blijven van kracht. Sinds half maart zijn alle basisscholen weer volledig open, de terugkeer van de laatste leerlingen van de tweede graad secundair is gepland voor na de paasvakantie. 

Tegelijkertijd groeit bij sommige experts de vrees dat het misschien niet zal lukken om die scholen nog lang open te houden. Na een lange daling in de Ierse besmettingscijfers blijft het aantal nieuwe gevallen de laatste tijd koppig op een plateau hangen. “Het gaat moeilijk zijn om de scholen open te houden”, zei DCU-professor Anthony Staines daarover aan Ierse media. “We zien nu al meer en meer gevallen in de scholen.” Hij toonde zich eerder wel voorstander van de gefaseerde terugkeer van leerlingen naar school in het land, “in plaats van een ‘big bang’ voor de samenleving”.

In Ierland lukte het om met een schoolsluiting de cijfers weer te doen dalen. Maar dat valt volgens viroloog Steven Van Gucht te nuanceren, liet hij onlangs verstaan. “Dat land ging in volledige lockdown, nog veel strenger dan wij het tijdens de eerste golf in maart vorig jaar deden. Tja, dan is het logisch dat je cijfers steil naar beneden gaan.” Hij voegde er aan toe: “Tegelijk is de sociale en economische kost wel immens.”