‘Het zou beter zijn om de zalm helemaal links te laten liggen’

Misvormingen, ziektes, ontbrekende ogen, zeeluizen die vreten aan de huid en het vlees van zalmen... De undercoverbeelden die de internationale dierenrechtenorganisatie Compassion in World Farming (CIWF) wist te maken in 22 Schotse zalmkwekerijen ogen niet appetijtelijk. In zulke kwekerijen worden duizenden en duizenden vissen gekweekt in grote, ronde kooien.

Dat doen ze erg succesvol overigens. Schotland is de op twee na grootste producent van gekweekte Atlantische zalm. Ons land is een graag geziene afnemer van de roze mootjes die zij produceren. In 2019 importeerde België 1.260 ton zalm vanuit het Verenigd Koninkrijk, wat ons volgens Gaia de negende grootste importeur van Schotse zalm maakt.

Wellicht groeit die industrie nog. Aquacultuur (het kweken van vis en zeevruchten in bassins, op zee of op land) wordt door verschillende wetenschappers immers naar voor geschoven als een manier om voedsel te kweken voor de 9,3 miljard monden die tegen 2050 op de wereld verwacht worden.

Om haar beelden te kunnen maken, vloog CIWF met een drone over de kooien van 22 kwekerijen. Daarnaast filmden duikers aan de kooien van 6 kwekerijen. Volgens Michel Vandenbosch, voorzitter van Gaia, gingen de duikers daarbij nooit in de kooien. Naast de bovenvermelde verwondingen troffen de onderzoekers ook veel zeeluizen op de zalmen aan. Dat zijn parasieten die de huid, het bloed en het slijm van vissen opeten. Vandenbosch wijst erop dat vissen wellicht wel pijn voelen, in tegenstelling tot wat lang gedacht werd. De wetenschappelijke consensus daarover schuift inderdaad in die richting op.

Ook zouden de kwekerijen milieuvervuilend zijn. Hun afval vervuilt de zeebodem rond de kooien. De insecticiden die gebruikt worden om de zeeluizen te bestrijden, zouden dan weer giftig zijn voor alle andere vissen in de omgeving. Ten slotte bestaat de vrees dat gekweekte zalmen ontsnappen en zich met wilde zalmen voortplanten, waardoor de genenpool van wilde zalmen sterk verandert.

Kortom, volgens CIWF en Gaia zijn de omstandigheden in de kwekerijen zo slecht dat een kwart van de vissen “in sommige gevallen” sterft voor de slachting. “Mensen denken misschien dat de Schotse zalm die ze kopen vrij rondzwemt in het aardse paradijs. De realiteit is toch iets anders”, zegt Vandenbosch. CIWF vraagt dat de Schotse regering de zalmkwekerijen een moratorium oplegt. “Wij willen Belgische consumenten bewust maken”, zegt Vandenbosch. “Wie echt verlekkerd is op de zalm, eet het best minder. Nog beter zou echter zijn om hem helemaal links te laten liggen. Zolang je zalm blijft eten, zullen deze praktijken in stand blijven.”

Misleidende beelden

De bevindingen van CIWF liggen in lijn met wanpraktijken die eerder in Noorse en Chileense zalmkwekerijen vastgesteld werden. “De kweek van zeevissen in open kooien, is vaak een vuile smeerlapperij”, zegt professor emeritus Bruno Goddeeris (KU Leuven), die in ons land mee aan de wieg stond van de kweek van de omegabaars, een zoetwatervis die in reservoirs op land gekweekt wordt.

Vooral het gebruik van antibiotica om zeeluizen te bestrijden en de vangst van andere vissen als voeder voor de gekweekte vissen die vaak carnivoren zijn, kwamen de laatste jaren vaak in opspraak bij de kwekerijen. Na de kritiek stelde de sector haar richtlijnen scherper. “Sinds die ingrepen van de sector was de teneur dat de wanpraktijken inderdaad teruggedrongen werden”, zegt Goddeeris. Al heeft hij zelf zijn twijfels. “Je kan dat niet altijd controleren. Wat bijvoorbeeld met kwekerijen op een grote boot, waar de slacht van vissen op de boot gebeurt en je enkel de filets die van de boot komen, kan controleren?”

Volgens professor emeritus Patrick Sorgeloos (UGent), hoofd van het Vlaams Platform voor Aquacultuur, zijn de beelden van CIWF misleidend. “Ik denk dat de problematische zaken op de beelden in minder dan 1 procent van de gevallen voorkomen”, zegt hij. “Hoe zeker ik daarvan ben? Om labels als ASC of GlobalGap te krijgen, moeten kwekerijen aan protocols voldoen die gecontroleerd worden via onaangekondigde inspecties.”

Sorgeloos meent dat veel van de wanpraktijken zo uit kwekerijen verdwenen zijn. Zo zou men nu geen antiobiotica meer gebruiken –  Gaia beweert van wel – en is het aandeel vismeel en visolie dat gekweekte vissen te eten krijgen fiks teruggedrongen. “En zeg nu zelf, een kwekerij waar tot een kwart van de vissen sterft voor de slachting, die blijft toch niet open?”, zegt Sorgeloos.

De Schotse kwekerijen zelf reageren via koepelorganisatie Scottish Salmon Producers Organisation (SSPO). “Er zijn essentiële delen van dit rapport die fout, inaccuraat en misleidend zijn”, zegt Tavish Scott, de CEO van SSPO. “We zouden dat getoond hebben aan CIWF, als ze ook maar iemand aangesproken hadden in de Schotse zalmindustrie alvorens hun rapport te publiceren.” In hetzelfde bericht zegt Ronnie Soutar, hoofd Veterinaire Diensten bij Scottish Sea Farms, dat CIWF “selectief foto’s publiceert”.  “Deze foto’s weerspiegelen niet mijn ervaring met de buitengewoon hoge normen die de Schotse viskwekers hanteren.”

Gaia verzekert dan weer dat “het rapport bijzonder nauwkeurig opgesteld werd”.