Waarom we de ziekenhuizen niet mogen vergeten: totale ic-bezetting was nooit zo hoog als nu

“De komende weken zijn cruciaal”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven). Het woord cruciaal hebben we het voorbije jaar al vaker gehoord, maar toch zijn we volgens de cijfers alweer op een punt aanbeland waarop het make or break is. Een blik op de ziekenhuiscijfers toont meteen waarom een verstrenging van de coronamaatregelen aan de orde was. 

Het aantal ingenomen bedden door covidpatiënten op intensieve zorg zit sinds dit weekend weer op 700. Dat is van begin december geleden. Het is de vermaledijde Britse variant die zich nu in de ziekenhuizen laat voelen. Want het lijkt al enkele weken zo dat er in verhouding meer mensen op intensieve belanden dan vroeger. 

“Van maart tot februari kon je het aantal ziekenhuisbedden grofweg delen door vijf en dan had je het aantal op intensieve zorg”, zegt Molenberghs. “Daar zaten natuurlijk schommelingen op, maar nu zien we dat het aantal ingenomen ic-bedden sneller stijgt. Dat is ook al in het buitenland vastgesteld.”

Fase 1b

De afdelingen intensieve zorg lopen bij deze golf dus sneller vol. Intussen zetten de ziekenhuizen zich al schrap voor de nieuwe toeloop. Sinds vorige week zitten ze in fase 1b, wat betekent dat ze de helft van hun bedden op intensieve zorg beschikbaar zouden moeten houden voor coronapatiënten. Dat komt neer op duizend bedden over heel België.

In het UZ Gent is die 1b-grens al bijna in zicht: zondag waren al 31 van de in totaal 71 ic-bedden ingenomen door coronapatiënten. “We zitten dus al bijna aan de helft”, zegt hoofdarts Frank Vermassen. “Die belasting is erg hoog. Volgens het beeld dat we de voorbije weken krijgen, zijn de patiënten jonger dan vroeger: gemiddeld zijn ze 56 jaar. Maar ook jongeren belanden op intensieve.”

In het UZ Leuven stond het aantal ic-bedden ingenomen door coronapatiënten zondag op 20 op een totaal van ongeveer 100 bedden, maar daar maakt intensivist Geert Meyfroidt zich ook grote zorgen. “We zagen de stijging gelukkig wel al komen”, zegt Meyfroidt. “Maar het is weer overal alle hens aan dek.”

De grens van 1b was in de kliniek Sint-Jan, in hartje Brussel zelfs al overschreden. In het ziekenhuis waren zondag al 8 van de 15 ic-bedden ingenomen door coronapatiënten. Hoofdarts Kenneth Coenye: “Ik weet niet of het nog lang houdbaar zal zijn om in 1b te blijven.”

Dat is waar de experts inderdaad mee inzitten. Op basis van de cijfers zei Sciensano-viroloog Steven Van Gucht vorige dinsdag al dat we op 16 april de kaap van de 1.000 bedden zouden ronden. Het aantal ingenomen bedden is dan verdubbeld in een maand tijd. 

Boven de 1.000

In het beste geval kan het volgens Molenberghs toch in de buurt van 900 bedden blijven. “Maar het is niet onwaarschijnlijk dat het toch tot boven de 1.000 stijgt”, zegt Meyfroidt. “Volgens de modellen zouden we ergens tussen de 800 en de 1.100 kunnen landen.”

Het is dus niet zeker of de ziekenhuizen het met fase 1b zullen redden. Sommige Antwerpse, Oost-Vlaamse en Brusselse ziekenhuizen zijn volgens De Tijd ook al naar een volgende fase geschakeld omdat zij het zwaarder te verduren hebben. In die fase 2a zijn 60 procent van de ic-bedden voorbehouden voor covid.

“Als de stijging verdergaat, zullen we ook moeten schakelen naar fase 2a”, zegt Coenye. “Maar dan gaan we een aantal andere operaties moeten uitstellen. Momenteel proberen we zoveel mogelijk van de andere zorg te laten doorgaan. Want wat nu niet dringend is, kan dat over enkele weken wel zijn.”

De belasting van hun afdelingen met intensieve zorg plaatst de ziekenhuizen dus alweer voor moeilijke keuzes. Want als deze vollopen, moet er beslist worden welke chirurgische ingrepen kunnen doorgaan en welke niet. En ingrepen aan het hart of een operatie aan de hersenen zijn niet makkelijk uit te stellen. “Dat zijn dus gigantisch moeilijke discussies”, zegt Meyfroidt.

95 procent 

Ziekenhuizen kunnen met patiënten schuiven door ze over te brengen naar andere ziekenhuizen binnen hun netwerk of provincie. Zo kunnen ze dus proberen om bedden vrij te maken. Maar het probleem is dat er nu erg weinig marge is. Ons land heeft in totaal 2.000 bedden op intensieve zorg. Maar zaterdag waren er daar 1.902 van bezet. “95 procent van de bedden zijn nu al in gebruik”, zegt een woordvoerder van de FOD Volksgezondheid. Met andere woorden: zo goed als alles ligt eigenlijk al vol. 

“Die bezetting door zowel covid- als niet-covidpatiënten is nog nooit zo hoog geweest”, zegt Meyfroidt. “Ook als er bij ons in de buurt een ramp gebeurt, of neem nu een kettingbotsing, dan wordt het echt moeilijk.”

Als ons land collectief toch zou overstappen op fase 2a, dan reserveren de ziekenhuizen dus 1.200 ic-bedden enkel voor corona. Maar omdat minstens 40 procent van de bedden beschikbaar moet blijven voor andere zorgen, worden er dan ook ic-bedden bijgemaakt op andere afdelingen. Dat zien experts liever niet gebeuren. 

“In sommige ziekenhuizen zullen we waarschijnlijk toch bedden moeten bijcreëren”, zegt Meyfroidt. “Maar die afdelingen hebben geen personeel dat specifiek opgeleid is voor intensieve. Zowel in ons land als elders is al gebleken dat de sterfte dan hoger ligt.”