‘Hij was briljant, maar ook een flierefluiter’: First Aid Kit eert Leonard Cohen met nieuw album

Voorlopig blijven we verstoken van alle opwinding die een concert met zich meebrengt. Toch doet First Aid Kit een nobele poging om dat gemis met een ouwe pleister te bedekken. Vier jaar geleden inviteerden de zussen Klara en Johanna Söderberg een handvol bevriende muzikanten uit Zweden op het podium, naast een achtkoppige groep, strijkers, twee acteurs en een twintigkoppig koor. Een dolk in het hart voor puristische Cohen-fans, zo bleek sinds de release vrijdag, maar een balsem op de ziel voor muziekfans die een béétje melodrama niet schuwen. Voor alle non-believers: de erven Cohen voelen zich oprecht vereerd door dit eerbetoon, dus u hoeft zich niet nodeloos te wentelen in zijn graf, hoor. 

“Het was ons idee van een ceremonieel afscheid voor hem”, vertelt Klara Söderberg, een deel van het zussenduo. “Het voelde aan als een begrafenis, maar we probeerden ons net zo goed voor te stellen dat hij in de kamer was toen we optraden.” 

Twee avonden lang stonden ze in het Royal Dramatic Theatre in Stockholm, een jaar nadat The Master of Gloom stierf. “We hebben altijd een zwak gehad voor Leonard Cohen. Zagen we vroeger ergens een gitaar in de kamer staan, dan pakten we die meteen op om ‘Suzanne’ te spelen. Elke keer weer was dat onze go-to song. Maar ook de rest van zijn werk is legendarisch. Hij was de meester van de melodie, en qua lyrics niet te overtreffen. Het was angstaanjagend om hem te eren. Maar net daarom móésten we het doen. Wat een uitdaging. En als ik heel eerlijk mag zijn: tijdens het concert voelde ik geen angst. Ik voelde zijn geest, en zijn woorden. Johanna en ik luisterden doorheen de jaren ook zo vaak naar zijn songs dat ze een deel van onszelf zijn geworden.”

“Ik leerde Cohens muziek kennen dankzij Bright Eyes (Amerikaanse indierockband rondom singer-songwriter Conor Oberst, red.) waar ik als tiener grote fan van was. Oberst sprak met zo veel eerbied over Cohen dat ik mijn ouders vroeg of ze toevallig iets van hem in de platenkast hadden liggen. De eerste song die ik hoorde was ‘Suzanne’ en meteen was ik verliefd. Maar wat me ook aantrok, was dat Cohen niet alleen een trieste poëet was, maar dat hij ook heel politiek kon zijn, en aartsdonker. ‘The Future’ is bijvoorbeeld een radicaal harde song.” 

In die song zingt Cohen onder meer “Give me crack and anal sex / Take the only tree that’s left / And stuff it up the hole / In your culture”. Dat je je als luisteraar wat ongemakkelijk voelt bij die woorden, vindt Söderberg heerlijk. “Hij heeft songs over liefde, lust, seks en religie. En soms is er zelfs humor in zijn teksten te bespeuren. Maar tegelijk durfde hij genadeloos politiek te zijn. Neem nu de zinnen uit ‘Tired’ waarmee we de plaat inleiden. “We’re tired of being white and we’re tired of being black, and we’re not going to be white and we’re not going to be black any longer.” Die zinnen komen uit een gedicht van hem (‘The Book of Longing’, red.). We hebben zijn hele collectie poëzie doorspit, en we vonden die tekst even tijdloos als relevant.”

I hope you fuckin’ suffer

Een vuist maken, het is First Aid Kit niet vreemd. Zo’n vier jaar geleden bonden zij de kat de bel aan in Europa, toen #MeToo wereldwijd ging. In de muziekindustrie, waarvan je als buitenstaander zou aannemen dat iedereen houdt van vlindertjes en regenboogjes, bleek er heel wat te rotten in de coulissen. Dat hen als prille tieners gevraagd werd om hun sexappeal uit te spelen, wilden ze niet langer verborgen houden. In 2017 slaakten ze op Internationale Vrouwendag ook een imposante woedekreet. In ‘You Are The Problem Here’ spuwden ze vuur en zwavel met de vulkanische zin “I hope you fuckin’ suffer”. Een wraaksong die ze schreven na een omstreden verkrachtingszaak, waarbij een zwemkampioen aan de Stanford University een bewusteloos meisje had aangerand. Tot hun ongenoegen kwam hij er met een milde straf vanaf door een lacune in de wet. 

Het maakt Söderberg nog steeds pisnijdig. Maar ze is er wel trots op dat die song hun imago van onschuldige Scandinavische woudnimfjes finaal verbrijzelde. “We hebben het er niet bewust om gedaan, maar het is wel gewoon wie we zijn. We zijn twee kwaaie feministen. (lacht) Die song zette trouwens enige zoden aan de dijk: mannelijke journalisten praten sindsdien niet meer met ons alsof we lieve popjes zijn. Anderzijds is er niet zo knap veel veranderd. Vrouwen worden vaak nog neergezet als mooie prinsesjes of reddende engelen. En dan spreken we over het beste geval. Voor hetzelfde geld worden we beschouwd als wraakgodin of nog erger: als een dociel gebruiksvoorwerp.”

Met die gedachte in het achterhoofd moet de documentaire Marianne and Leonard: Words of Love ook ontnuchterend geweest zijn. Söderberg lacht wat zuur. “Hoe hij zijn muze Marianne behandelde, was inderdaad verwerpelijk. Ergens schemert doorheen de film dat je een artiest niet kunt vasthouden, dat je hem vrij moet laten. Maar dat klonk in mijn oren eerder als een vrijbrief om een klootzak te mogen zijn. Zo makkelijk geraak je niet weg bij mij. Leonard Cohen was briljant, maar verre van perfect als mens. Ik denk dat ik me bij die documentaire pas écht realiseerde hoe problematisch het hele ‘muze’-concept is. Hij was een flierefluiter, en toonde weinig respect als zelfverklaard ladies’ man. Het is ook triest dat mensen Marianne als muze hebben geromantiseerd, terwijl ze eigenlijk een veredelde huishoudster was.” 

Who by Fire is verschenen bij Sony.