Eindelijk drinkwater voor ruim 1 miljoen mensen in Goma en Bukavu. Maar is het project wel transparant? 

"Dit was het moeilijkste project dat ik ooit heb uitgevoerd" zegt programmadirecteur Tom Mosquera van Mercy Corps. "Niet alleen de infrastructuur heropbouwen, maar ook aan materiaal geraken en de hele administratieve mallemolen tot een goed einde brengen, was een hele uitdaging." Het project werd opgestart in 2015. In de twee steden was de drinkwatervoorziening al twintig jaar aan het verkommeren en zeker niet aangepast aan de toenemende bevolkingsdruk, ook door de vele oorlogsvluchtelingen in de streek. Het was de bedoeling om het grote tekort aan waterkranen goed te maken, maar ook om het sterftecijfer door diarree bij kinderen terug te dringen. 

Het project heeft een jaar langer geduurd dan was voorzien en heeft meer dan 40 miljoen euro gekost, geld van de Britse overheid.  Maar vandaag zijn ze ingehuldigd: de twee reservoirs van 5.000 m3 (zie foto boven), de 65 kilometer waterleiding en de 90 waterkranen, een verdubbeling is dat.

Ingenieur Tom Mosquera vindt de infrastructuurwerken wel belangrijk, die zijn het meest zichtbaar, maar hij is nog meer tevreden over de bewustmakingscampagne IMAGINE. Er zijn 20.000 plaatselijke vrouwen rondgegaan om mensen bewust te maken van goede hygiëne en watergebruik. 

Want drinkwater is een kostbaar goed, zeker ook in tijden van corona. Het Kivumeer, dat tussen de twee steden Goma en Bukavu ligt, zit vol met methaan en andere gassen en is eigenlijk niet drinkbaar. En de waterinfrastructuur heeft erg te lijden gehad onder de conflicten en vluchtelingenstromen van de voorbije 25 jaar én van een vulkaanuitbarsting in 2002.  Nu is er al een tastbaar resultaat. Door de bewustmakingscampagne is het aantal gevallen van zware diarree bij kinderen onder de vijf jaar oud, van 13% naar 5% gezakt sinds het begin van het project.

Nochtans verliep het project niet zonder problemen. Bijna een jaar geleden was er veel publieke verontwaardiging over het project. VRTNWS kreeg toen beelden binnen van lange wachtrijen aan kraantjes en later kwamen er ook beschuldigingen bij over corruptie. 

Vooral de burgerrechtenbeweging La Lucha trok toen aan de alarmbel over de gang van zaken. Ze eiste meer inspraak en meer transparantie. "We hebben onze lessen geleerd", zegt Tom Mosquera. "Er was al van bij het begin een goede samenwerking met de plaatselijke overheid en de Congolese watermaatschappij REGIDESO. Maar we zijn ook meer plaatselijke mensen gaan opnemen in onze teams én uiteindelijk ook gaan luisteren naar de stem van de burgerbeweging. Dat hadden we wellicht al vroeger moeten doen. Het is een les om mee te nemen. Bovendien moeten we ook meer de polsslag voelen van hoe een plaatselijk bestuur werkt.  "Ik zal als buitenlander nooit zelf de nuances kunnen begrijpen van de plaatselijke situatie. Daarom is het nodig om goed samen te werken in een team met veel mensen van de streek." (lees verder onder video)

De burgerrechtenbeweging La Lucha, die vorig jaar de kat de bel aanbond, is tevreden dat de infrastructuur van de waterwerken nu eindelijk is voltooid. Maar ze blijft sceptisch over de aanpak van de hele operatie. "Sinds de opstart van het project vragen we duidelijke informatie over de financiële transacties: waar gaat het geld naartoe? Blijft er onderweg iets hangen? Worden de werken goed en compleet uitgevoerd?" Die uitleg is ons als burgers nooit gegeven", zegt John Anibal van La Lucha. 

In een regio die al twintig jaar bijna uitsluitend afhangt van humanitaire hulp uit het buitenland, is het duidelijk dat de jonge klokkenluiders niet meer over het hoofd kunnen worden gezien. "Er is hier veel corruptie en daarom is het nodig dat alle burgers weten hoe de hulpoperaties verlopen", zegt John Anibal van Lucha.