De ‘hydrologische zomer’ – de zes droogste maanden van het jaar – begint vandaag met lage grondwaterstanden. ‘Het ­watertekort van vorige zomer is maar net weggewerkt’, zegt ­waterkundige Patrick Willems (KU Leuven). ‘We hebben geen reserves opgebouwd. Het tekort dat we meeslepen sinds de droge jaren 2017 en 2018, speelt ons nog altijd parten.’

Concreet hebben we een neerslagtekort van 100 tot 150 millimeter opgebouwd. Dat wordt het meest zichtbaar in de grondwaterstanden. De evolutie over tien jaar, van 2011 tot nu, toont dat het grondwater eind maart steeds ­lager staat.

Volgens de grondwaterstanden van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) stond begin maart op meer dan de helft van de meetplaatsen (54 procent) het ­ondiepe grondwater laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar. En dat na een periode die velen wellicht als nat hebben ervaren. Januari was heel nat, leren de statistieken van het KMI. Maar ­februari en maart waren droger dan normaal.

‘Dit is geen goede uitgangspositie’, zegt grondwaterspecialist Marijke Huysmans (VUB, KU Leuven). ‘Een normale situatie, zoals voor 2017, betekende dat hooguit 6 procent van de meetpunten laag tot zeer laag stond. We zitten echt in een nieuwe realiteit.’

We hebben volgens Huysmans vijf bovengemiddeld natte maanden nodig om terug te keren naar het oude normaal. ‘Het is niet verstandig daar nog op te hopen. Misschien maken we dat nooit meer mee.’

In wat vroeger een normaal jaar heette, viel er in de winter voldoende neerslag. Het ziet ernaar uit dat de klimaatverandering ons opzadelt met lange droge periodes en momenten van intense ­regens. ‘Er valt wel degelijk nog veel regen in de winter,’ zegt ­Willems, ‘maar die valt massaal en in korte tijd. Door de hoge verhardingsgraad in Vlaanderen en drainage spoelt het water dan weg, naar zee, en zijn we het kwijt.

Miezerige of droge zomer?

Wordt het een miezerige zomer, dan redden we het wel. Maar bij een droge lente en zomer komen we in de problemen. ‘Zonder ­reserves blijven we kwetsbaar’, zegt Willems.

Bij waterschaarste zijn eerst de landbouw en de natuur daar het slachtoffer van. Houdt de droogte weken aan, dan dreigen de scheepvaart, sommige bedrijven en de drinkwatervoorziening het moeilijk te krijgen. In het Albertkanaal, Vlaanderens belangrijkste drinkwaterbron, kan zich dat zelfs in september laten voelen. Het kanaal wordt gevoed door de Maas, die in de nazomer haar laagste debiet bereikt.

De specialisten hopen op de maatregelen uit de Vlaamse Blue Deal, maar wijzen er ook op dat veel ingrepen pas op lange termijn een effect zullen hebben.

In het burgeronderzoek CurieuzeNeuzen in de Tuin worden hitte en droogte gemeten in onze tuinen, parken, akkers en natuurgebieden. Bekijk hoe dat in zijn werk gaat in onderstaande video.