‘Ze wilden niet luisteren’: advocate die coronamaatregelen op helling zette, legt uit wat het vonnis kan betekenen

1. De regering kan uw rechten niet langer inperken op basis van huidige wetten

De Liga is van oordeel dat de federale regering al een jaar haar boekje te buiten gaat. “We vinden de coronamaatregelen ontzettend belangrijk — ook wij willen dat de pandemie snel voorbij is — maar als je op zo’n verregaande manier de rechten van burgers inperkt, moet dat op een correcte manier gebeuren”, legt Verstrepen uit.

 “Momenteel zijn de regels gebouwd op juridisch drijfzand.” Het voorbije jaar dwong de regering alle maatregelen af op basis van drie wetten die bedoeld zijn voor acute crisissituaties. “Stel je voor dat er morgen in België een chemische fabriek ontploft of er vindt een bomaanslag plaats, dan kan een minister beslissen dat alle mensen moeten binnenblijven uit veiligheid of om de noodsituatie onder controle te krijgen. Het gaat echter altijd om zeer tijdelijke maatregelen. Nu gebruikt men diezelfde wetten om een heel jaar lang ingrijpende grondrechten in te perken. Dat kan niet, want het leidt tot rechtsonzekerheid. Daarin is de Brusselse rechter ons nu gevolgd.” De federale regering moet dus terug naar de tekentafel voor een nieuwe en vooral stevige pandemiewet.

2. Mondmaskers mogen niet af, maar meer kans om coronaboetes succesvol aan te vechten

Het vonnis van de rechter veegt de juridische basis voor de maatregelen van tafel, maar heft de regels zelf niet op. “Vandaag blijven die maatregelen dus allemaal gelden”, zegt Verstrepen. “Je moet nog steeds afstand houden en mondmaskers dragen en de horeca mag nog niet open.” Toch is er sinds gisteren iets wezenlijks veranderd. De overheid is plots kwetsbaarder geworden voor burgers die hun coronaboete willen aanvechten.

Stel dat u aanwezig bent op een ‘lockdownfeestje’ en u krijgt daarvoor 250 euro boete, dan kan u die voor een rechter aanvechten. Ook een kapper die morgen z'n zaak opendoet en daarvoor een boete krijgt, kan die betwisten. Dat kon altijd al, maar dankzij dit vonnis staat de ‘illegale’ feestvierder of kapper steviger in zijn schoenen. “De kans dat iemand zijn coronaboete kwijtgescholden krijgt als hij of zij naar de rechter stapt, is gestegen”, bevestigt Verstrepen. “Andere rechters zouden zich op dit vonnis kunnen baseren om de boete als onwettig te bestempelen. Maar dat is geen zekerheid. De rechter kan ook anders oordelen en de boete gewoon behouden. Bovendien heeft de regering beslist om in beroep te gaan. Als ze dat beroep wint, zijn we terug bij af.”

3. Avondklok binnenkort onmogelijk en regering zal maatregelen open en bloot moeten bespreken

De belangrijkste beslissing van de rechter in Brussel is dat ze de federale regering dertig dagen de tijd geeft om een echte pandemiewet in te voeren om de onwettige situatie te verhelpen. “Dat vragen wij en tal van grondwetspecialisten al maanden”, zucht Verstrepen. “We deden dat via open brieven en opiniestukken, maar men bleef dat uitstellen en wilde niet luisteren.” Nu is de regering verplicht om er werk van te maken. En snel.

Zo’n pandemiewet lijkt een formaliteit, maar is dat niet. “Ze zal voor alle burgers in dit land het leven in de coronacrisis veranderen”, zegt Verstrepen. “Een degelijke pandemiewet zal twee belangrijke zaken regelen. Ten eerste zal de regering verplicht zijn om coronamaatregelen op voorhand open en bloot in het parlement te bespreken vóór ze ingevoerd worden. Als men bijvoorbeeld een regel wil invoeren die zegt dat je enkel aan het raam van de trein mag zitten als je richting kust gaat, dan zal men eerst moeten uitleggen in het parlement waarom dat noodzakelijk is.”

Het zou betekenen dat premier Alexander De Croo (Open VLD) niet langer enkel op een persconferentie de maatregelen kan komen voorlezen. “Er zal eerst over moeten gedebatteerd worden. En pas als een meerderheid in het parlement het nut van de maatregel inziet, zal men die via stemming aanvaarden. Maar als uit het debat blijkt dat de voorgestelde maatregel nergens op slaat, dan zal die niet genoeg stemmen krijgen en komt die er dus niet.” 

Het tweede element dat volgens Verstrepen zal veranderen als er volgende maand een degelijke pandemiewet komt, is de avondklok. Die zou dan nooit nog ingevoerd kunnen worden. “In zo'n pandemiewet zal altijd moeten staan dat ze onze grondrechten niet kunnen schorsen, maar enkel beperken”, legt Verstrepen uit. “Dat is een zeer groot verschil. De avondklok is een voorbeeld van een schorsing van onze rechten: de regering verbiedt dat we nog buitenkomen tussen bepaalde uren. Dat is een schorsing van de grondrechten en kan dus niet. Wat de regering wel nog kan doen, is onze rechten inperken via een samenscholingsverbod. Men kan dan bijvoorbeeld beslissen dat we wel nog buiten mogen, maar enkel in groepjes van vier en met een mondmasker op drukke plaatsen. Dat is een beperking van de vrijheden en dat kan wel, op voorwaarde dat de beperkingen noodzakelijk én evenwichtig zijn.”

Vraag is natuurlijk of de regering de nieuwe pandemiewet effectief zal invullen zoals de Liga voor Mensenrechten dat vraagt. Want het huidige wetsvoorstel dat op tafel ligt, voldoet niet. “En de regering weet dat”, zegt Verstrepen. “De voorbije weken heeft ze adviezen ontvangen van een heleboel specialisten. De bedoeling is dat ze daarmee opnieuw naar de tekentafel gaat en de wet aanpassen zodat hij honderd procent juridisch sluitend is.”

 Als de regering daar niet in slaagt binnen de dertig dagen, dan moet ze vijfduizend euro dwangsom betalen per dag dat ze de deadline mist. Met een plafond van tweehonderdduizend euro. “Dat geld zouden we aan een goed doel schenken”, benadrukt Verstrepen. “Maar we hopen dat het zover niet komt.” Als de regering op tijd klaar zou zijn, maar een slechte of onvolledige pandemiewet invoert, belooft de Liga nu al dat ze die opnieuw zal aanvechten. “We staan klaar, maar hopen dat de regering haar les nu heeft geleerd.”