Wat u moet weten over lachgas, dat in opmars is bij jongeren: ‘Sommigen komen de spoed binnen met bevroren longen’

Goedkoop en door het lacheffect aantrekkelijk om in groep te gebruiken: geen wonder dat lachgas populair is bij jongeren. “Ook de wat zoete geur en smaak speelt mee”, vult Tom Evenepoel van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) aan. “Je moet geen afkeer overwinnen om het een eerste keer te gebruiken, wat je bijvoorbeeld met de bittere smaak van bier of de rook van een eerste sigaret wel hebt.”

Dat maakt van lachgas een wolf in schaapsvacht, want misbruik ervan is echt wel gevaarlijk. Wat de gevaren zijn, hoe je gebruik herkent en erop reageert: als coördinator van de Druglijn heeft Evenepoel nuttige antwoorden klaar.

1. Wat is het?

Evenepoel: “Lachgas is een kleurloos gas op basis van distikstofmonoxide. Het wordt al sinds het einde van de achttiende eeuw medisch gebruikt om patiënten te verdoven. Toen al waren er artsen die ermee scoorden op feestjes, daar bestaan mooie gravures van. De naam lachgas heeft het middel te danken aan de korte euforische roes die het veroorzaakt, die met gegiechel en gelach gepaard gaat.

“Het gas wordt ook gebruikt in de voedingsindustrie, bijvoorbeeld in slagroomspuiten. Dan wordt het geleverd in gasflessen of in kleine patronen. Het zijn die gasflessen en patronen die de laatste tijd door de politie al vaak aangetroffen werden bij invallen en bij de controle van voertuigen. Recente cijfers over het gebruik zijn er niet, maar volgens een recente enquête van Vias zou 6 procent van de Belgische bestuurders tenminste maandelijks onder invloed van lachgas rijden. Vooral mannelijke bestuurders tussen de 18 en 34 jaar zouden zich daaraan bezondigen.”

2. Hoe wordt het gebruikt?

“Vanuit de gasfles of zo’n patroon wordt een ballon gevuld. Daarna ademen ze kort het gas in vanuit die ballon. Het is zoals lijm snuiven, of andere vluchtige stoffen, zoals aanstekergas. Typisch voor een publiek van pubers die - vaak in groep - experimenteren.

“We zien bij de Druglijn een verschuiving naar dat lachgas. Dat is overgewaaid vanuit Nederland, waar het gebruikt werd op grote straatfeesten. Daar is een markt ontstaan van bedrijven die die gasflessen verkopen.” Even googelen op lachgas maakt een en ander duidelijk: nogal wat Nederlandse bedrijven bieden onomwonden lachgas aan als partydrug. En gebruikers die de service van die bedrijven prijzen, vanwege de anonieme verpakking en de discrete bezorging.”

3. Wat is het effect?

“Bij het inademen ontstaat een heel korte roes: binnen de minuut stijgt dat naar je hoofd. Dat komt omdat het meteen via de longen in je bloed terechtkomt en het zo je hele lichaam doorgevoerd wordt. Er ontstaat een dronken gevoel, je staat niet meer zo stevig op je benen. Je controle vermindert, je reactiesnelheid ook. Die roes duurt niet lang, maar natuurlijk is er zeker in groep dan ook de verleiding om het nog eens te herhalen en dat kan soms uitmonden in een grote hoeveelheid of heel intensief gebruik.”

4. Is het verslavend?

“Het is niet een van die drugs waarvan we bij de Druglijn verhalen horen à la ‘ik kan niet meer zonder’. Maar het verlangen naar die roes, naar die vlucht uit de realiteit: dat is natuurlijk iets wat wel kan voorkomen. Dat verdovende, ontspannende effect kan het aantrekkelijk maken om het nog eens te doen.”

5. Wat zijn mogelijke gevolgen op korte termijn?

“Hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, verwardheid in de eerste plaats. Maar gevaarlijker zijn de gevolgen van die roes, met name de kans op ongevallen. Slecht terechtkomen door een val omdat je evenwicht verstoord is: op een scherp voorwerp of met je hoofd ergens tegen, het water in sukkelen.

“Door de combinatie van bewusteloosheid - door het zuurstofgebrek dat ontstaat - en braken door misselijkheid kan je stikken in je braaksel. En dan zijn er de gevallen die op spoed binnenkomen met vrieswonden; gebruikers die het gas rechtstreeks vanuit de gasfles of een patroon geïnhaleerd hebben. Dan kunnen lippen, mond, keel en longen bevriezen. Ook zijn er gebruikers die worden binnengebracht met vrieswonden aan de bovenbenen, omdat ze bij het vullen van ballonnen een gasfles omklemd hebben.”

6. Wat zijn mogelijke gevolgen op lange termijn?

“Op lange termijn kan er bij regelmatig of intensief gebruik impact op het zenuwstelsel ontstaan, met neurologische problemen tot gevolg. Tintelingen in handen en voeten, gevoelloosheid: meestal gaat dat weer voorbij, maar het kan aanhouden. Heel uitzonderlijk leiden de hallucinaties tot een psychose.”

Is dat vergelijkbaar met jongeren die zonder dat ze dat weten gevoelig zijn voor psychoses en er door cannabisgebruik ontwikkelen? “Ja, inderdaad, er zijn mensen die daar gevoeliger voor zijn en dus ook kwetsbaarder zijn.”

7. Wie gebruikt het?

“Enerzijds - zoals vaker bij vluchtige stoffen - pubers die aan het experimenteren zijn. Maar er is ook een andere, oudere groep die het gebruikt: twintigers die uitgaan en dat als partydrug gebruiken. Vandaar dat die gasflessen en patronen nu geregeld op feestjes aangetroffen worden.”

8. Hoe herken je iemand die gebruikt heeft?

“Je kan wel merken dat iemand gebruikt heeft omdat die een dronken indruk maakt, maar het is minder evident om vast te stellen dat dat door het gebruik van lachgas komt. Die dronken roes is ook zo kort dat je er nadien ook moeilijk nog iets zal van merken. En er kan niet op getest worden. Het is een heel vluchtige stof die heel snel uit je lichaam verdwijnt.

Bij medisch gebruik van lachgas moet je al minder dan een dag nadien testen om nog sporen in de urine te vinden, dus ik vermoed dat het weinig zin heeft om testen te ontwikkelen om het recreatief gebruik na te gaan. Eventueel zou je kunnen afgaan op klachten als hoofdpijn, verwardheid of duizeligheid, maar die symptomen zijn natuurlijk niet erg specifiek.”

Misschien kan je wel wantrouwig worden als je puber plots weer ballonnen in huis haalt? “Ja. Zo wordt dat gebruik trouwens ook vaak onder de aandacht gebracht, vanwege lege patronen en ballonnen die rondslingeren.”

9. Hoe kan je als ouder je kinderen behoeden voor lachgasgebruik?

“Dat is wat balanceren. Om te beginnen moet je er wel voor zorgen dat je pubers niet ongewild op ideeën brengt. De beste aanpak is er een op maat van bijvoorbeeld pubers of uitgaanders, eerder dan grootste ontradingscampagne op te starten met affiches en zo. Bij pubers heeft dat vaak een averechts effect: de verboden vrucht, weet je wel.

“Als je kind op een leeftijd komt dat lachgas tot zijn of haar leefwereld zou kunnen gaan behoren en lachgas bijvoorbeeld in het nieuws komt, is dat een mooie kans om het er eens met je kind over te hebben en eens te informeren of ze daar al van gehoord hebben. Niet uithoren of verhoren, maar gewoon eens polsen om te kijken of dat inderdaad tot hun leefwereld behoort. Of ze dat bijvoorbeeld al opgepikt hebben op social media. Dan kan je al een inschatting maken of je niet beter wat aanvullende informatie geeft, over de gevolgen van lachgasgebruik. Zodat ze beter het risico kunnen inschatten.”

Gaan kinderen dan niet net tegendraads doen? “Ik denk toch wel dat ouders vaak hun invloed op hun kinderen onderschatten. De meesten pikken dat wel op.”

“Hoe je reageert, hangt ook wat af van je kind. Eén goede aanpak bestaat niet. Je weet als ouder meestal wel uit ondervinding hoe je je kind het best benadert. Maar hoe jonger, hoe kordater je je als ouder moet opstellen, uiteraard. Vertel duidelijk je eigen mening en wat er voor jou niet kan. Overigens kan je dan ook al bedenken dat dat geen zuivere koffie is: lachgas mag niet verkocht worden aan minderjarigen en dus zijn ze daar aangeraakt door iemand die ouder is dan 18. Dan moet je toch ook eens stilstaan met wie jouw jonge kind zoal optrekt, en daarover in gesprek gaan. Voor wie als ouder of leerkracht nog met vragen blijft zitten: je kan bij onze Druglijn anoniem terecht. Bel 078 15 10 20 of chat en mail via www.druglijn.be.”

10. Welke maatregelen zijn al genomen om het gebruik van lachgas aan banden te leggen?

“Sinds 5 maart 2021 is het verboden om patronen met lachgas te verkopen aan minderjarigen, zowel in winkels als online. Handelaars die dat toch doen, kunnen dezelfde straffen krijgen als voor de verkoop van alcohol en tabak aan minderjarigen. Sinds 23 februari 2022 is het ook verplicht om op de patronen de waarschuwing aan te brengen dat lachgas gevaarlijk is.

“Maar de meest tastbare aanpak van het lachgasgebruik is te vinden in de politiereglementen van hoe langer hoe meer steden en gemeenten. Vandaag zijn “bepaalde gevaarlijke stoffen zoals lachgas voor recreatieve doeleinden gebruiken of bezitten” verboden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Eerder namen onder andere Leuven en Brugge al een dergelijke bepaling op in hun politiereglement. Vaak voorzien ze qua bestraffing - heel toepasselijk - een GAS-boete.