Brexit en corona brengen de Troubles terug in Noord-Ierland

Het geweld riep herinneringen op aan The Troubles, de onlusten die Noord-Ierland drie decennia lang hebben geplaagd.

Het was de zevende achtereenvolgende nacht waarin het misging. Op Goede Vrijdag begon de unionistische opstand in het zuiden van Belfast, dat niet bekendstaat als brandhaard. Daarna sloeg het over naar andere steden, waaronder Ballymena, Newtonabbey en Carrickfergus. En Derry uiteraard, de stad waar hoge muren en hekken getuigen van een bloedig verleden. Het aantal gewonde agenten staat op 55; het aantal arrestaties op twee. De minister van Noord-Ierse zaken Brandon Lewis is gisteren snel naar Belfast gevlogen.

Geheel als een verrassing komt het niet. Een paar maanden geleden had een hoge politiefunctionaris in Belfast al laten weten dat het rommelt binnen de pro-Britse gemeenschap, maar dat de lockdown ervoor zorgt dat het niet heeft geleid tot straatgeweld. De onvrede bleef toen beperkt tot dreigende taal richting douaniers die op muren was geschreven in Larne en Belfast. Dat had betrekking op de controles op goederen die vanuit Groot-Brittannië naar Noord-Ierland komen, nodig nu er sinds brexit een zeegrens is.

Noord-Ierse kruitvat

Maar de directe aanleiding voor de rellen heeft met iets anders te maken. Afgelopen zomer vond in West-Belfast de uitvaart plaats van IRA-kopstuk Bobby Storey. Daarbij werden coronavoorschriften geschonden, onder meer door Sinn Fein-leider en vicepremier Michelle ’O Neill. Laatstgenoemde gaf later toe het coronabeleid te hebben ondermijnd. Kort voor de paasdagen besloot justitie om niet tot vervolging over te gaan. Voor unionisten was dat een nieuw bewijs dat de nationalisten door de autoriteiten worden voorgetrokken.

Ogenschijnlijk kleine zaken liggen gevoelig in het Noord-Ierse kruitvat. Zo waren er eind 2012 hevige protesten toen de Britse vlag van het stadhuis verdween. Dat eerste minister Arlene Foster (DUP) en de genoemde O’Neill elkaar niet vertrouwen maakt het er niet beter op. Typerend was de reactie van Foster na het uitbranden van een bus. “Dit is geen protest. Dit is vandalisme en poging tot moord. De rellen brengen Noord-Ierland tot schaamte en dienen er slechts toe om de focus weg te nemen van de echte regelschenners binnen Sinn Fein.”

Wat meespeelt is het gevoel door Londen en de EU te zijn opgeofferd voor een brexitakkoord, gekoppeld aan het vooruitzicht van een mogelijke Ierse hereniging in de onzekere toekomst. Na het brexitreferendum zou de toenmalige stafchef van de Europese Commissie, Martin Selmayr, hebben gezegd dat Noord-Ierland de prijs is die de Britten voor brexit moeten betalen. De rellen zijn een signaal van onvrede, een signaal dat er lang over doet om Londen te bereiken. Noord-Ierland is een soort buitenland voor Engelse politici.

Molotovcocktailwerpers 

Uiterst verontrustend is dat veel van de molotovcocktailwerpers lang na de Goede Vrijdag-akkoorden van 1998 zijn geboren en de burgeroorlog van weleer alleen kennen van verhalen of oude televisiebeelden. En van de straten waar het verleden dichterbij voelt dan de toekomst. Gezien de grote hoeveelheid benzinebommen dat werd gebruikt, vermoedt de politie dat er sprake was van een goede voorbereiding. Mocht blijken dat paramilitaire groepen op de achtergrond betrokken waren, dan zou dat bijzonder slecht nieuws zijn.

In Londen dringen brexiteers, onder wie sommige hardliners de EU van ‘kolonialisme’ hebben beticht, er bij premier Boris Johnson op aan om grenscontroles te verzachten of zelfs helemaal te stoppen, dit om de onvrede binnen unionistische kringen weg te nemen. Zo’n eenzijdige beslissing zal leiden tot een confrontatie met Europa, in de vorm van een handelsconflict en mogelijk toch een no-deal. Het brexitakkoord, immers, is nog niet goedgekeurd door de parlementen van de meeste lidstaten.