De honingbij moet worden gered? Onzin! (En meer groene fabels ontkracht)

Eksters houden van bling

Eksters zijn beruchte verzamelaars. De zwart-witte vogels zijn meester in het vinden van allerhande materiaal voor hun uitvoerige nesten, en ook vruchten, eieren en zelfs kuikentjes weten ze op vernuftige wijze te bemachtigen. Maar sieraden, sleutels en muntjes? Die staan niet op hun wensenlijstje. Het aloude volksgeloof dat eksters dol zijn op alles wat glinstert, is diepgeworteld.

Het hielp ook niet dat Franse toneelschrijvers in 1815 een stuk schreven over een kamermeisje dat zilverwerk lijkt te stelen, terwijl een ekster de echte dief is. Toen de Italiaanse componist Gioachino Rossini het melodrama vervolgens omwerkte tot zijn befaamde opera ‘La gazza ladra’ (‘De stelende ekster’) veranderde daarmee het imago van de ekster definitief in dat van een obsessieve kleptomaan.

Onderzoekers besloten toch eens de proef op de som te nemen door glimmende schroefjes, ringen en aluminiumfolie op verschillende plekken neer te leggen en eksters te observeren. En wat blijkt? Eksters hebben helemaal geen oog voor glinsterende objecten. Tijd om het imago bij te stellen en het ware karakter van de ekster te laten shinen.

Er drijft een eiland van plastic in de oceaan

De vervuiling van onze oceanen met plastic neemt langzaam gigantische vormen aan. En al dat plastic verzamelt zich in de Great Pacific Garbage Patch, een plastic eiland met een grootte van drie maal Frankrijk. Of twee maal Texas, die vergelijking wordt in de media ook vaak aangehaald. Maar voor wie dacht ooit over dit plastic eiland te kunnen lopen, hier een ontnuchterende mededeling: het eiland bestaat helemaal niet.

Het plastic bestaat helaas wel, en ja, onze zeeën en oceanen zitten er vol mee. Omdat er een roterende stroming is op de Stille Oceaan, met het centrum tussen Californië en Hawaï, wordt veel van dat plastic naar dit middelpunt gedreven. Maar gaat het hier echt om een samengeklonterde hoeveelheid plastic flessen, tassen en My Little Pony’s die samen een plastic eiland vormen? Nee.

De term plastic soep benadert al beter de werkelijkheid. Uiteindelijk breekt het plastic in zee af tot minuscule stukjes, dus plastic bouillon zou nog de beste benaming zijn.

De honingbij moet gered worden

‘Red de bij’, zingen de jongens en meisjes van Kinderen voor Kinderen in het gelijknamige nummer uit 2018. Tal van publieksacties en lespakketten gebruiken dezelfde leus. Maar ‘dé bij’ bestaat niet. Veel mensen kennen maar één bijensoort: de door de mens gehouden Apis mellifera domestica, de honingbij dus. Maar alleen in ons land al hebben we daarnaast ruim 300 soorten wilde bijen.

Nu hebben alle bijen veel te verduren van veranderingen in het landschap, ziektes en pesticiden. Maar wilde bijen hebben in sommige gevallen een extra probleem: de gulzige honingbij. Deze aast op dezelfde nectar en stuifmeel. Als een imker zijn kasten in groten getale in de buurt zet, roven de honingbijen het voedsel voor hun neus weg.

Veel natuurorganisaties beperken daarom het aantal bijenkasten in natuurgebieden, maar sommige commerciële bijenhouders zetten dan kasten aan de randen van die gebieden. Ze laten zich ook inhuren om onder het mom van ‘red de bij’ bijenkasten op het dak van kantoorpanden te plaatsen.

Gelukkig daalt langzaam het besef in dat veel meer soorten bijen bescherming nodig hebben.

Verpakte groenten zijn slecht voor het milieu

Het lijkt zo tegen-intuïtief: plastic zakjes zijn eindelijk in de ban, maar intussen is vrijwel elke komkommer in de supermarkt gehuld in een dikke laag plastic. Waarom eigenlijk?

Er zijn meerdere goede redenen om groente en fruit te verpakken: een folie om broccoli verlengt de houdbaarheid, een schaaltje helpt fatale botsingen tussen kwetsbare avocado’s voorkomen, en doosjes beschermen zachte aardbeien en frambozen omdat ze anders geplet worden. En allemaal met hetzelfde doel: voedselverspilling voorkomen. Want de verpakking is maar grofweg 10 procent van de milieu-impact van een gewas. De teelt, het transport en verspilling van het voedsel hebben een groter effect op het milieu, in termen van grondstoffen en energie.

Neem de komkommer. Dat laagje plastic beschermt hem tegen uitdrogen, en verlengt de houdbaarheid met wel tien tot veertien dagen. Daardoor kunnen ze veel langer in de winkel liggen en bederven ze thuis minder snel. De verpakking voorkomt dus voedselverspilling, en daarmee onnodige teelt, transport en afvalverwerking van extra komkommers. Bedenk wel: verpakking van supermarktproducten is vaak nodig omdat ze uit verweggistan komen en om die reden lang goed moeten blijven. Beter koop je direct bij de boer en eet je alles lekker snel op.

Hak een regenworm in tweeën en beide delen leven verder

Ben je iemand met groene vingers die het liefst hele dagen loopt te zwoegen in de tuin? Dikke kans dat je ook gelijk een massamoordenaar bent. Moordwapen: je schop. Slachtoffers: nietsvermoedende regenwormen. Het verhaal dat je een regenworm gerust in tweeën kunt knippen, waarna twee wormen verder leven, is echt onzin. Doormidden gekliefde regenwormen blijven weliswaar nog even krioelen, maar niet voor lang. Meestal zijn het gewoon de laatste stuiptrekkingen op weg naar het hiernamaals.

Toch kan een enkele geluksworm de aanslag overleven: zonder beschadigingen aan de voortplantingsorganen en de zenuwknoop kan het kopgedeelte soms weer deels aangroeien. Het afgehakte anusdeel sterft sowieso onherroepelijk. Een regenworm verlaat dus nooit in tweevoud de plaats delict. En houden regenwormen dan wel gewoon van regen, de reden om bij een buitje lekker uit de grond tevoorschijn komen? Helaas, ook dat is niet zo. 

Koen Moons, Maartje Kouwen, Steijn van Schie:  ‘Eksters houden van bling bling – en andere lariekoek vakkundig ontleed’, Kosmos Uitgevers, 120 blz, prijs: €15