U kunt de meeste Oscar-films thuis bekijken. Maar doet u dat ook?

Ooit was het simpel. Als u een Oscar-genomineerde film wilde zien, diende u daarvoor naar de bioscoop te gaan. Dat was zo van 1929, toen de allereerste Academy Award werd uitgereikt, tot 2014: toen werd de documentaire The Square, verdeeld door Netflix, de eerste film van een streamingplatform die werd genomineerd voor een Oscar. Sindsdien eisen streamingdiensten, Netflix en Amazon op kop, steeds nadrukkelijker hun plaats op bij het belangrijkste feestje van Hollywood, en corona heeft die tendens nog een zetje in de rug gegeven.

Van de acht kanshebbers op de Oscar voor Beste Film, kwamen er drie uit in uw Belgische huiskamer: Mank, The Trial of the Chicago 7 (Netflix) en Sound of Metal (Amazon Prime). In de VS kunnen filmliefhebbers zelfs zes van de acht nominees vanuit hun luie zetel bekijken: Nomadland is te zien op Hulu, Minari en Promising Young Woman zijn er op te vragen via video-on-demand (in België wachten de verdelers tot de bioscopen weer openen). Bovendien was Judas and the Black Messiah 31 dagen lang te bekijken op HBO Max (dat niet in België actief is).

Kijk je naar andere categorieën dan die voor Beste Film, dan kom je nog streamingfilms tegen: Soul, Mulan, Onward (Disney+), One Night in Miami, Borat Subsequent Moviefilm (Amazon Prime), Ma Rainey’s Black Bottom, Pieces of a Woman, News of the World (Netflix), The United States vs. Billie Holiday (Hulu, niet te bekijken in België).

Dat wil zeggen dat het eenvoudiger dan ooit tevoren is om de Oscar-kanshebbers te bekijken: je hoeft er zelfs je huis niet voor uit. Het is ook goedkoper dan naar de bioscoop te gaan. Als we op basis van twee stadsbioscopen (Palace en Aventure) en twee multiplexen (UGC en Kinepolis) in Brussel een gemiddelde prijs berekenen, kom je aan een gemiddelde van 9,5 euro, met een kaartje in Cinema Palace (8,75 euro) en Kinepolis (11,70 euro) als uitschieters aan beide kanten. Wie – gesteld dat de bioscopen open zouden zijn – Mank, The Trial of the Chicago 7 en Sound of Metal in de cinema zou gaan zien, zou dan 28,5 euro betalen.

Voor een Netflix-abonnement betaalt u, in de goedkoopste formule, 7,99 euro per maand, een abonnement op Amazon Prime kost 2,99 per maand. Mank, The Trial of the Chicago 7 en Sound of Metal vanuit uw luie zetel bekijken, kost dan een kleine 11 euro, voor de héle familie tezamen. Films als Ma Rainey’s Black Bottom, News of the World, Pieces of a Woman, Borat Subsequent Moviefilm en One Night in Miami krijgt u er dan nog eens gratis bij. Voor een extra 6,99 euro per maand kunt u ook het hele aanbod van Disney+, en dus de Oscar-nominees Soul, Mulan en Onward bekijken. Voor 18 euro per maand kun je elf Oscar-genomineerde films bekijken, nog geen 2 euro per film dus. (En dan tellen we Netflix-films in de kleinere categorieën niet eens mee.)

Voor die elf films in de bioscoop betaalt een volwassene, alles tezamen, gemiddeld 104,5 euro – voor één persoon.

‘Subscription fatigue’

In een toevallige één-twee met het coronavirus hebben streamingdiensten als Netflix en Amazon zo de bioscoop goeddeels buitenspel gezet. Disney deed er nog een schepje bovenop door twee van hun grote releases – de live-action remake van Mulan en de Pixar-parel Soul – niet in de bioscoop uit te brengen, maar rechtstreeks op het nieuwe Disney+ te droppen. In de VS steeg het gemiddelde aantal streamingabonnementen per huishouden naar vier, meldt het entertainmenttijdschrift Variety op basis van onderzoek van Deloitte. Voor de coronacrisis stond dat cijfer op drie. Vier op vijf Amerikaanse huishoudens heeft minstens één abonnement, tegenover 73 procent in pre-coronatijden.

In Vlaanderen worden zulke statistieken gepubliceerd in de Digimeter van UGent en Imec. In 2019 – vóór corona dus – had 40 procent van de bevraagden een abonnement op Netflix en 3 procent een abonnement op Amazon Prime. Op de nieuwste resultaten is het nog wachten tot na de paasvakantie, maar dat percentage zit “sterk in stijgende lijn”, zegt professor Lieven De Marez (UGent/Imec). “Dat was al zo voor corona, en dat is tijdens de pandemie alleen maar versneld. We zien ook dat mensen meerdere platformen cumuleren. Dat wordt voor veel mensen zelfs de norm. Netflix heeft de toon gezet qua prijs en usability, maar één platform kan de honger van een heel gulzig publiek niet stillen. Netflix alleen kan niet aan de vraag voldoen.” Disney+ en het Vlaamse Streamz krijgen zo ook voet aan de grond in ons land.

Tegelijk worden er vragen gesteld bij hoe lang mensen bereid zijn om al die abonnementen te blijven betalen. Kevin Westcott van Deloitte heeft het in Variety over “subscription fatigue” en voorspelt dat het aantal van vier abonnementen per huishouden weer zal dalen, door de economische effecten van de crisis en na het heropenen van bioscopen. “Mensen hebben meer tijd en proberen nieuwe dingen. Maar we zien ook een significante hoeveelheid churn, klantenverloop.” Mensen proberen dan een streamingdienst bijvoorbeeld een maand lang gratis uit, of zetten hun abonnement stop nadat ze hun favoriete tv-serie hebben uitgekeken.

“De digitale revolutie dreigt zichzelf op te eten door het overaanbod”, stelt Lies Van de Vijver (UGent), die onderzoek doet naar waarom mensen, en specifiek jongeren, naar de bioscoop gaan. “We zien een wapenwedloop van abonneewerving, maar tegelijk blijft het extreem eenvoudig om met één druk op de knop je abonnement stop te zetten.” Om abonnees langer aan zich te werven, zullen streamingplatforms eerder inzetten op langlopende, prestigieuze tv-reeksen dan op prestigieuze films, die maar een korte kijkervaring bieden, meent Van de Vijver.

Oscar-effect

Hoewel bedrijven als Netflix bijzonder karig zijn met het vrijgeven van cijfers over het aantal abonnees en welke titels het vaakst bekeken worden, ziet het er ook niet naar uit dat alle Oscar-genomineerde films die u nu in uw huiskamer kunt streamen grote kijkcijferkanonnen zijn – integendeel. 

Variety onthulde vorige week, op basis van een enquête bij 1.500 Amerikanen, dat de gemiddelde kijker geen idee heeft welke films genomineerd zijn voor een Oscar. “Het gros van de genomineerden voor Beste Film is momenteel te huren of te streamen via Netflix, Amazon en andere platformen”, schrijft het magazine, “maar het grootste deel van het brede publiek heeft die films niet gezien, ook al spenderen mensen meer tijd bij hen thuis dan ooit tevoren.”

“Ik had Mank nog niet gezien, tot die film met tien nominaties de grote Oscar-favoriet werd”, zegt Jan-Willem Van Eemeren van de Antwerpse stadsbioscoop Cartoon’s. “Maar toen ik Netflix opende, stond er nergens dat die film tien Oscar-nominaties had.” Van de Vijver: “Ik zie nu zelf dat Disney+ wel films aanduidt met een ‘Oscar-label’, maar Netflix doet dat niet.” Filmhistoricus en documentairemaker Mark Cousins verwoordde het zo op Twitter: “Veel films zijn nu slechts een klik van ons verwijderd, maar daaruit volgt het probleem van overload. Hoe kies ik wat ik kijk? Vandaar de reden voor cinema’s en critici.”

In de bioscopen is er wél een Oscar-effect. “Parasite is in 2019 in september uitgekomen”, herinnert Van Eemeren zich. “De film had toen al de Gouden Palm gewonnen, wat voor cinefielen al een zeer sterke aanbeveling is. Maar pas nadat die film alle belangrijke Oscars won, is het publiek voor die film echt ontploft. Voor de meer casual filmliefhebber is de bevestiging van de Oscars echt wel belangrijk.” Het prijzenseizoen, dat in niet-coronajaren doorgaans tussen december en begin maart valt, is voor stadsbioscopen dan ook een heel belangrijke periode: filmverdelers brengen dan de ene Oscar-genomineerde film na de andere uit. “Die maanden is het echt money time voor een bioscoop als de onze. Het is jammer dat dat nu is weggevallen. Een film als Sound of Metal zou mooi in ons aanbod passen.”

Dé vraag is natuurlijk: komt het ooit nog terug? Of heeft de pandemie het filmpubliek zo gewend gemaakt aan de thuiservaring dat de bioscopen leeg blijven, ook wanneer de ene na de andere Oscar-waardige film op het grote scherm wordt getoond? Van Eemeren hoopt van wel, Van de Vijver voorspelt van wel. “Mensen gaan ook niet minder naar concerten omdat Spotify bestaat, en filmmakers dromen er niet van om een film te maken voor het kleine scherm. De opkomst van streaming is vooral slecht nieuws voor het lineair tv-kijken.”

In de bioscopen is er geen ‘substitutie-effect’, zegt Van de Vijver. “Voor de technologische surplus, voor de sociale ervaring, voor de grote emoties en voor de onderdompelende ervaring gaan mensen nog steeds naar de bioscoop. Spektakelfilms zullen dan ook het probleem niet zijn. Daarom wordt de nieuwe James Bond opgespaard: omdat de bioscoopzaal meteen vol zit als je die uitbrengt.” De opbrengsten van Godzilla vs. Kong lijken dat te bevestigen: de monsterfilm bracht in de VS in zijn openingsweekend 42 miljoen euro op. Daarmee is het de grootste filmhit sinds de pandemie de filmwereld heeft lamgelegd, en dat terwijl de Amerikanen de film ook gewoon thuis konden bekijken via HBO Max.

De industrie zal wel moeten vernieuwen, stelt Van de Vijver, maar dat gebeurt al. “Al voor corona was er een tendens naar kleinere zalen, voor een meer tailored experience op maat van de klant”, ziet Van de Vijver. En het is overigens niet de eerste keer dat de cinema’s moeten opboksen tegen huiselijke concurrentie. “Met de opkomst van tv in de jaren 50 en de videocassette in de jaren 70 zijn de bioscopen ook blijven bestaan.”

Zelfs het feit dat u aan de box office een stuk meer betaalt dan in uw eigen huiskamer, hoeft dus niet te betekenen dat u volgend jaar de Oscar-kanshebbers niet op het grote scherm gaat zien. Dat Netflix-films overigens ook in de bioscoop kunnen scoren, heeft Van Eemeren al zelf gezien. “Marriage Story en The Irishman hebben in 2019 echt ons jaar gekleurd. En het jaar daarvoor was Roma zelfs onze best bezochte film.”