Alle 50-plussers én risicopatiënten kregen al vaccin aangeboden in Verenigd Koninkrijk: wie is vrouw achter succesvolle campagne?

Kate Bingham (55) is biochemicus en woont met haar man en drie kinderen in Wales. Ze studeerde aan de universiteit van Oxford, meer bepaald aan het college van Christ Church, een onderdeel van de universiteit dat voornamelijk mannelijke studenten had. Van de directrice van haar school kreeg ze naar verluidt de raad: "Als je dan toch naar een mannelijk college wil, wat je ook doet, stop geen sokken en kom op voor jezelf!"

Bingham heeft al 30 jaar ervaring als durfkapitalist (risico-investeerder): heel haar carrière bouwde ze bedrijven rond de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. "Mijn hele job is altijd geweest: kijken naar de wetenschap, kijken naar data en dan beslissen wat de risico's zijn en of het een aantrekkelijke investering is en we een bedrijf rond dat gebied van de wetenschap moeten bouwen", vertelde ze eerder dit jaar in een interview met de Italiaanse krant La Repubblica en de Duitse krant Die Welt.

Van BioIndustry Association UK, het Britse genootschap van biowetenschappers, kreeg ze in 2017 de Lifetime Achievement Award voor haar werk. Tot eind vorig jaar stond ze aan het hoofd van de Britse vaccinatietaskforce en speelde ze op die manier een belangrijke rol in het succes van de Britse vaccinatiecampagne. Interessant weetje: ze was in oktober ook zelf proefpersoon voor het vaccin van Novavax.

De Britse premier Boris Johnson benaderde Bingham in het voorjaar van 2020 met de vraag om vaccins op te slaan. Johnson wilde niet zomaar een of andere ambtenaar aan het hoofd van de taskforce vaccinatie zetten, maar iemand met veel ervaring in investeringen en met goede contacten in de farmaceutische wereld.

Het was uiteindelijk zijn wetenschappelijk adviseur Sir Patrick Vallance die Bingham, een goede vriendin van hem, bij Johnson aanprees. Toen Johnson haar opbelde, zei hij: "Zorg er gewoon voor dat mensen niet meer doodgaan." Een opdracht die, zo zegt ze zelf, in de lijn lag van haar carrière. "Ik ben betrokken geweest bij de ontwikkeling van vele nieuwe medicijnen voor mensen die geen andere klinische opties hadden. Dus mijn carrière hield in ervoor te zorgen dat mensen niet meer doodgaan."

Toch heeft ze naar eigen zeggen getwijfeld of ze op Johnsons vraag zou ingaan, omdat ze geen ervaring had met vaccins. Het was haar dochter die haar uiteindelijk overtuigde, die haar erop wees dat als de rollen omgekeerd waren geweest, de moeder de dochter een gebrek aan zelfvertrouwen had verweten. "Mijn 22-jarige dochter heeft me op mijn nummer gezet."

De aanstelling van Bingham werd in het begin niet overal op evenveel enthousiasme onthaald, door haar gebrek aan ervaring met vaccins. Maar ook omdat Bingham de vrouw is van Jesse Norman, een politicus van de conservatieve regeringspartij en momenteel staatssecretaris voor Financiën, een toegevoegde functie aan het ministerie van Financiën. Bingham is bovendien een jeugdvriendin van Rachel Johnson, de zus van premier Boris Johnson.

Er werd dan ook gewag gemaakt van vriendjespolitiek. "Een schande", noemde ze het zelf, "dat de politiek van mijn man op mij wordt toegepast". "Ik ben duidelijk niet-politiek en ik ben geen lid van een politieke partij", weerlegde ze de kritiek. Ze werd er ook even van beschuldigd gevoelige informatie over de Britse vaccinatieplannen te hebben gedeeld met Amerikaanse bedrijven. Maar de Britse overheid nam het voor haar op. De informatie was goedgekeurd en bovendien publiek beschikbaar, klonk het.

Bingham schoot als een pijl uit een boog en ging meteen aan de slag nadat ze het aanbod van Johnson had aanvaard. Ze stelde een team samen dat het net als zijzelf gewoon is om met risico-investeringen om te gaan en zeer brede connecties heeft in de farmaceutische sector.

In een mum van tijd hadden ze het hele landschap aan vaccins uitgedund tot deze waarvan ze dachten dat ze nog in 2020 in de ziekenhuizen zouden kunnen belanden. Dé bepalende factor voor hun keuze was of ze het vaccin snel zouden kunnen krijgen. "We hebben onze keuze niet gebaseerd op de prijs van de vaccins, maar op de effectiviteit en de snelle levering ervan." 

Ook zij wisten in het begin niet welke vaccins zouden werken. Daarom namen ze van elke categorie vaccins de in hun ogen meest belovende eruit. Haar connecties en die van haar teamleden zorgden ervoor dat ze gemakkelijk de telefoon kon oppakken en direct met een bedrijf kon praten. Een deal over vaccins was zo in grote lijnen ruwweg in een week beslist.

Bekijk hier een fragment uit een interview met BBC Radio 4 waarin Bingham reageert op het nieuws dat het door het VK bestelde AstraZenecavaccin effectief is tegen de Britse en Zuid-Afrikaanse variant. "Ik vrees dat ik de Dry January-regel gebroken heb (vergelijkbaar met Tournée Minérale bij ons, red.) en een glas wijn gedronken heb."

Maar Bingham en haar team boden de ontwikkelaars van de vaccins ook iets in de plaats, het zogenoemde "Britse aanbod". Bedrijven kregen steun in de productie van het vaccin of bij het uitvoeren van klinische onderzoeken. Al is dat niet uniek voor het VK. De taskforce hielp indien nodig ook bij het zoeken naar productielocaties en regelde ook vriescapaciteit. Via de website van de Nationale Gezondheidsdienst liet de Britse overheid ook meer dan 400.000 Britten registreren die als proefpersoon wilden dienen. "Ons doel was eigenlijk om zoveel mogelijk een ondersteunende klant te zijn."

De Britten hebben de Europese Unie duidelijk afgetroefd wat vaccineren betreft. Maar Bingham ziet dat verschil niet in termen van "het beter doen dan anderen". Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben gewoon een andere strategie gevolgd, vindt ze.

De EU benaderde de hele vaccinatiecampagne volgens haar met een "meer typische aanbesteding", waarbij het ging om de beste waar voor je geld te krijgen. "Wij wilden vooral snel vaccins." Een strategische benadering dus. Wat niet betekent dat het VK minder strenge eisen had omtrent aansprakelijkheid, benadrukt ze.

Door de snelle actie van Bingham en haar team kon het VK sneller dan veel andere landen vaccins bemachtigen, maar van een "vaccinoorlog" wil Bingham niet weten. Gepokt en gemazeld als ze is in de farmaceutische sector, heeft ze vooral oog voor de "wereldwijde samenwerking" in die sector. "Wetenschappers praten met elkaar, onafhankelijk van grenzen. Clinici praten met elkaar, onafhankelijk van grenzen. Durfkapitalisten ook. Wat werkelijk gebeurt, is wereldwijde samenwerking. Daarvan ben ik overtuigd."