“Hoewel Zwarte Piet behoort tot een culturele traditie die wordt gedeeld door veel Nederlandse mensen zonder duidelijke racistische bedoelingen, maakt deze traditie gebruik van blackface, wat in brede kringen wordt erkend als een schadelijk raciaal stereotype”. Met die vrij strenge bewoordingen bevestigde de Facebook Oversight Board (OSB) dinsdag de ban die Facebook vorige zomer uitvaardigde.

In augustus vorig jaar besliste Facebook dat afbeeldingen van Zwarte Piet in strijd zijn met de gebruiksregels. Dat geldt ook voor Instagram, dat eigendom is van het bedrijf van Mark Zuckerberg. Facebook zette Zwarte Piet toen ook nadrukkelijk op dezelfde lijn met blackface, de tot de jaren 60 in de VS ingeburgerde praktijk waarbij witte artiesten die zich schminken als een karikatuur van een zwarte persoon. Tegelijk werden ook joodse karikaturen gebannen.

Nederlander in beroep

Maar een Nederlandse Facebookgebruiker wiens video in december offline werd gehaald vanwege die regel, ging in beroep tegen die beslissing. Dat kan sinds enkele maanden bij het Facebook Oversight Board (OSB), een door Facebook zelf opgericht comité van experts op het vlak van vrije meningsuiting en mensenrechten. Op de video waren twee als Zwarte Piet verklede en geschminkte witte mannen te zien.

Een meerderheid van het OSB, dat bestaat uit 20 experts op het vlak van vrije meningsuiting en mensenrechten, vindt dat Facebook terecht afbeeldingen van Zwarte Piet verbiedt, tenzij wanneer die afbeeldingen worden gebruikt om te sensibiliseren of de praktijk te bekritiseren.

De meerderheid “neemt nota van gedocumenteerde gevallen waarbij zwarte mensen, in verband met Zwarte Piet, discriminatie en geweld ondervonden, waaronder berichten dat zwarte kinderen zich thuis bang en onveilig voelden en niet naar school durfden te gaan tijdens het Sinterklaasfestival”. De meerderheid van de OSB vindt dat het toelaten van berichten op Facebook met Zwarte Piet zou leiden tot een omgeving die zwarte mensen discrimineert.

Duidelijk uitleggen

De OSB voegt daar wel aan toe dat gebruikers het als onrechtvaardig kunnen ervaren dat hun inhoud wordt verwijderd zonder voldoende uitleg. Facebook had de gebruiker duidelijk moeten uitleggen dat de video was verwijderd vanwege de regel over blackface, maar dat heeft het niet gedaan, aldus de uitspraak van de OSB.

Levi Ommen, woordvoerder van Black Lives Matter Den Haag en woordvoerder van Kick out Zwarte Piet Den Haag, was vorig jaar erg blij met de Facebook-ban. “Een raciale karikatuur op een internationaal platform verheerlijken zou niet moeten kunnen”, zegt ze. “Facebook heeft goede regels over het gebruik van haat en racisme op het platform. Het zou vreemd zijn om dat terug te draaien.”

Dat gebeurt dus niet. Facebook heeft zich ertoe verbonden om uitspraken van zijn Toezichtsraad altijd uit te voeren. Het bijkomende advies aan Facebook daarentegen – om moderatie-beslissingen in het algemeen, en zeker die over Zwarte Piet, beter uit te leggen aan gebruikers – hoeft het bedrijf niet op te volgen.

Al minstens 150.000 moderatie-beslissingen van Facebook zijn bij het OSB aangevochten, maar de experts kiezen zelf over welke zaken ze zich willen uitspreken. Dit is nog maar de zevende beslissing die publiek wordt gemaakt.

En wat met Trump?

In de loop van de komende week moet de OSB zich uitspreken over zijn belangrijkste zaak tot nu toe: is Donald Trump in januari terecht van Facebook gebannen, nadat hij zijn volgers had aangezet tot het bestormen van het Capitool? Facebook heeft die vraag zelf aan zijn Toezichtsraad voorgelegd. Twitter heeft Donald Trump permanent gebannen, maar een beslissing van de OSB kan de voormalige Amerikaanse president opnieuw een platform geven op sociale media.