Direct naar artikelinhoud
ReportageVaccinatiecentrum

Waarom Brussel minder ouderen geprikt krijgt: ‘Ik krijg toch wel Pfizer, he?’

Mensen wachten na hun prik in het vaccinatiecentrum in Molenbeek.Beeld Tim Dirven

Terwijl in Vlaanderen de 75-plussers al massaal geprikt zijn, hebben Brussel en Wallonië de 70 procentgrens voor die groepen nog niet bereikt. Die is nochtans cruciaal voor groepsimmuniteit. Is er reden tot bezorgdheid?

“We hebben wat vertraging gehad.” Mariana, een vijftiger met een hippe bril in het haar, verontschuldigt zich haast. Ze komt net met haar moeder Giuliana, 85 jaar, het vaccinatiecentrum in Molenbeek buiten gewandeld. Beiden zijn erg opgelucht. “Mijn moeder heeft parkinson, ze heeft dat prikje nodig zodat ze met een gerust hart naar het ziekenhuis kan voor haar consultaties.” 

Simpel was het niet. Eerst hebben ze lang gewacht op de uitnodiging per brief. “Maar die is blijkbaar nooit aangekomen.” Daarna probeerden ze een afspraak te maken, maar kregen ze het vaccinatiecentrum in Schaarbeek toegewezen. “Te ver voor mijn moeder die slecht te been is. Ze woont hier om de hoek.” Elke dag belde Mariana met het callcenter om de afspraak aan te passen, ze schakelde ook haar huisdokter in. Finaal lukte het. Met een brede glimlach onder hun mondmaskers gaan beide duimen nu de lucht in.

Achter hen, in een oude drukkerij aan de Gentsesteenweg, is linoleum op de grond uitgerold, er zijn houten boxen gemaakt waar de mensen hun prik krijgen. Na een rustpauze van 20 minuten halen ze aan het prefabloket met grote elektronische klokken hun vaccinatiebewijs af. 

Het centrum draait op volle toeren. Op maandag zaten ze met 850 prikken per dag bijna aan de maximumcapaciteit, gisteren kwamen 550 mensen hun prikje halen. Tegenwoordig wordt er ook op zaterdag geprikt in de hoofdstad. 

En toch is er iets vreemds aan de hand met de vaccinatiecijfers in Brussel. Terwijl in Vlaanderen bijna 90 procent van de 85-plussers is gevaccineerd, is dat in Brussel 68 procent. In de groep tussen 75 en 84 jaar zit Vlaanderen aan 83 procent, terwijl in de hoofdstad 67 procent werd geprikt. Intussen worden al mensen vanaf 56 jaar opgeroepen. Dirk Ramaekers, hoofd van de Taskforce Vaccinatie, uitte afgelopen weekend zijn bezorgdheid (DM 12/4). De grens van 70 procent gevaccineerden om groepsimmuniteit te halen, lijkt plots niet meer vanzelfsprekend. Wat is er  aan de hand?

Taalbarrière

“Het is niet evident om alle mensen te bereiken”, legt Inge Neven uit, hoofd van Brusselse gezondheidsinspectie die de vaccinatiecampagne in de hoofdstad coördineert. Uit een enquête bleek dat 12 procent van de  uitnodigingen niet waren toegekomen. Brieven worden afgeleverd in de portieken van grote appartementsblokken, maar belanden ze in de juiste bus? Anderen laten een brief voor de overheid snel links liggen. Weer een rekening of een vermaning? En vaak speelt de taalbarrière een rol. “We leven hier in een grootstedelijk context met veel nationaliteiten”, zegt Neven.

Tegelijk is het uitnodigingssysteem in Brussel complex. Terwijl de meeste Vlaamse vaccinatiecentra mensen meteen een vaste datum en uur toekennen, kunnen de Brusselaars niet enkel het moment kiezen, maar ook de plaats waar ze gevaccineerd worden. Er zijn tien centra verspreid over het grondgebied. “Maar het vaccin dat ze kregen toegewezen is niet altijd beschikbaar in alle vaccinatiecentra”, zegt Neven. “Daardoor moeten mensen vaak verschillende keren opnieuw doorklikken voor ze hebben gevonden waar er plaats is voor hen.”  Wie minder gemotiveerd is dan Mariana en Giuliana, geeft al sneller op. Bij anderen in het vaccinatiecentrum ging de inschrijving wel een stuk vlotter.

Onder meer om dat te verhelpen is Brussel uit het nationale reservatiesysteem Doclr gestapt. Vanaf volgende week maandag zullen de inwoners kunnen reserveren op een eenvoudiger systeem. Ook zullen thuisverplegers, huisartsen en apothekers zelf afspraken kunnen boeken voor de oudste doelgroepen. Zo moeten meer mensen de weg naar het vaccinatiecentrum vinden. Intussen kunnen alle 56-plussers elke dag inbellen om te kijken of er de komende dagen nog prikjes op overschot zijn.

Lagere vaccinatiebereidheid

De cijfers van de oudste bevolkingsgroepen zullen met andere woorden nog verder stijgen. “Maar de 90 procent van Vlaanderen zullen we allicht niet bereiken”, geeft Neven toe. Want: een minstens even belangrijke verklaring voor de haperende cijfers is de lagere vaccinatiebereidheid in Brussel en Wallonië. 

Eind vorig jaar wilde 65 procent van de Vlamingen zich laten vaccineren, 35 procent twijfelde nog. In Brussel en Wallonië was midden februari 60 procent zeker, 20 procent twijfelde nog en nog eens 20 procent wilde geen vaccin. “En toen was er nog geen heisa over de mogelijke bijwerkingen van AstraZeneca”, zegt professor communicatiewetenschappen Karolien Poels (UAntwerpen) die beide enquêtes naar de vaccinatiebereidheid uitvoerde.

Lagere vaccinatiebereidheid
Beeld Tim Dirven

Er zijn verschillende verklaringen. Zo heeft Franstalig België veel meer de blik gericht op Frankrijk, notoir om zijn scepsis tegenover vaccinaties. Bij onze zuiderburen gaf nog niet de helft aan ‘zeker’ een vaccin te gaan halen als het gratis is. Daarnaast zijn Franstaligen minder bezorgd over de impact van het virus, geeft de enquête van Poels aan. “Maar ze willen zich wel degelijk laten prikken om de kwetsbare mensen te beschermen of als de sociale druk toeneemt”, zegt ze. “Vandaar dat het belangrijk is om te werken met rolmodellen in de communicatie, zeker voor groepen die moeilijker bereikbaar zijn.” 

Halal

Brussel zet daar nu volop op in. De vele nationaliteiten maken de klus niet eenvoudiger. Lokale verenigingen worden ingeschakeld, imams benadrukken dat het perfect halal is om een vaccin te krijgen, ook tijdens de ramadan. De ondervoorzitter van de moslimexecutieve heeft een filmpje daarover gelanceerd op de sociale media. Er lopen ook radiospotjes op Arabel en Golden FM, een Marokkaanse en Turkse zender in Brussel. Vrijdag staat er op een van de zenders een vaccindebat gepland. 

De grootste reden voor twijfel in Molenbeek, blijkt AstraZeneca. De vaste vraag bij de check-in: ik krijg toch een prik van Pfizer? Sommige mensen hebben speciaal voordien gebeld om zich te verzekeren dat ze de ‘juiste spuit’ krijgen. “Vandaag is het feest”, zegt medewerkster Mariette. “We zien veel minder annuleringen dan vorige week.”

Maar Brussel is niet alleen. Ook in  Wallonië blijven de cijfers voor de gevaccineerde 75-plussers op dit moment (net) onder de 70 procent. Toch maakt Ramaekers zich daar minder zorgen over. Veel heeft te maken met hun manier van uitnodigen. “Zij gingen aanvankelijk trager van start. Om sneller te gaan, zijn ze meteen de volledige groep van 65-plussers beginnen uit te nodigen”, legt hij uit. “Vlaanderen is rigoureuzer en werkt leeftijdsjaar per leeftijdsjaar.” 

Een bijkomende factor: in Wallonië kunnen de mensen zelf hun datum kiezen, zelfs tot vier weken nadat ze de uitnodiging kregen. Heel wat 75-plussers moeten hun prikje dus nog gaan halen, terwijl ze in de leeftijdsgroep net daaronder al een fikse voorsprong hebben genomen. Wallonië maakt zich sterk op kop te liggen voor de volledige groep van 65-plussers.

Halal
Beeld Tim Dirven

Dan nog blijft het afwachten of de Vlaamse cijfers benaderd zullen worden. De Vlaamse vaccinatiecentra spelen korter op de bal, onder meer via het lokale netwerk van de eerstelijnszones, iets wat in Wallonië en Brussel niet bestaat. In Antwerpen en Gent, met ook een grootstedelijke context, hebben ze hun systeem van vrije inschrijving strakker geregisseerd dan in Wallonië en Brussel, met bijvoorbeeld kortere termijnen. Hun cijfers bij de 75-plussers zijn net bij de hoogste van Vlaanderen. Elders bellen de lokale callcenters actief mensen op die hun afspraak nog niet hebben bevestigd, wat in Brussel en Wallonië niet gebeurt.

Bovendien komt de echte uitdaging er nu pas aan. Bij jongeren is de vaccintwijfel groter dan bij ouderen, die in deze crisis de belangrijkste risicogroep is. Zeker in Brussel met een erg jonge bevolking wordt het uitkijken of de 70 procentgrens wordt gehaald. Wat als één regio achterblijft, terwijl de rest van het land vlotjes de drempel haalt? “Dat is sowieso problematisch”, zegt Ramaekers. “Brussel is een knooppunt. Er komen veel mensen uit het hele land, denk aan de vele pendelaars. Als we daar de cijfers niet halen, zal het virus blijven circuleren.”