Vuil schilderijtje in Madrid kan echte Caravaggio zijn, goed voor een slordige 150 miljoen

1.500 euro: het leek een redelijke richtprijs voor een viezig schilderij uit het atelier van de Spaanse schilder Ribera. Tot experts zeiden dat het kunstwerk vermoedelijk eerder 150 miljoen waard is. Zij denken dat het niet is gemaakt door Ribera, maar door Michelangelo Merisi da Caravaggio, de Italiaanse grootmeester van de barok.

“Mijn Instagram ontplofte toen het nieuws naar buiten kwam”, zegt conservator Liesbeth Helmus, die in 2018 een Caravaggio-tentoonstelling bij het Centraal Museum in Utrecht opzette. “Een vondst als deze is echt heel zeldzaam. Zeker bij een grote naam als Caravaggio, die met zo’n tachtig schilderijen ook nog eens geen groot oeuvre heeft.”

Het werk achter alle commotie is een passiestuk van 110 bij 86 centimeter, waarop drie mannen staan afgebeeld. De middelste is Jezus met een doornenkroon. De achterste man hangt een kleed om Jezus’ schouders. De voorste toont Jezus aan het volk.

Dat laatste maakt het een Ecce Homo (‘zie de mens’), maar wel eentje met een bijzondere draai, zegt Helmus. “Normaal gesproken wordt bij een Ecce Homo ook het volk afgebeeld. Hier wordt Christus aan óns getoond. Dat directe rapport is heel erg Caravaggio.”

Bovendien zijn er verslagen van een Caravaggio uit 1605 die aan de omschrijving voldoen. In archieven is te lezen dat dit werk in 1659 in Spanje belandde, maar daarna loopt het spoor dood. (Een andere Caravaggio die tegelijk in Spanje arriveerde, hangt in het Prado Museum te Madrid.)

Röntgenfoto’s

Natuurlijk is dat niet genoeg om te bepalen of het hier inderdaad werk van de meester betreft. “Ze zullen er in Madrid elk onderzoek op loslaten dat je je kunt voorstellen. Van draden tellen, röntgenfoto’s en infraroodfotografie, tot de pigmenten en de kleur van de ondergrond. Alles zal worden vergeleken met Caravaggio’s andere werk. Maar tot nu toe staan de lichten allemaal op groen, heb ik begrepen.”

En als het echt zo blijkt te zijn? “Dan zullen de rijken der aarden erop jagen. Waar het terechtkomt, geen idee. Misschien Abu Dhabi, of het Metropolitan in New York – als het Spanje uit mag tenminste; het Prado Museum heeft een mooie Caravaggio en wil er misschien wel eentje bij.”

Grappig genoeg zou juist Caravaggio’s thuisland een uitzondering kunnen vormen. “Ik kan me voorstellen dat Italiaanse musea niet geïnteresseerd zijn. Vaticaanse musea, Villa Borghese, zij hebben al prachtige Caravaggio’s in huis.”