Vanavond zet Trump ook rechtspraak mee naar zijn hand
Het gedwongen ontslag van waarnemend justitieminister Sally Yates afgelopen nacht is nog maar een voorproefje van een etmaal waarin president Donald Trump ook de rechtspraak mee naar zijn hand zal zetten. Vanavond volgt zijn eerste benoeming van een opperrechter in het Hooggerechtshof, dat zo terug conservatiever zal worden. 'Ik ga opperrechters benoemen die tegen abortus zijn', zei Trump in zijn campagnebeloftes, die hij tot nu letterlijk uitvoerde.
Ontslagen waarnemend jusitieminister Sally Yates was nog aangesteld door oud-president Barack Obama. In de loop van deze week moest ze baan ruimen voor de nieuwe justitieminister, Jeff Sessions, de oerconservatieve Senator uit de staat Alabama die op zijn benoeming wacht door de Senaat. Haar ontslag afgelopen nacht, omdat ze juridische vragen stelde bij het inreisverbod voor moslims uit zeven landen en Syrische vluchtelingen, was daarom een politiek signaal: 'you're fired' als je niet naar de president luistert. Het ontslag is nog maar de eerste stap in een dag waarin president Trump niet alleen justitie maar ook de rechtspraak mee naar zijn hand zal zetten. Vanavond maakt Trump zijn nominatie bekend van een nieuwe Justice, opperrechter, aan het Supreme Court, het 228 jaar oude Hooggerechtshof dat rechtszaken definitief beslecht met een grondwettelijke interpretatie. De benoeming wordt richtinggevend voor zijn wettelijke koers.
De negen opperrechters van het Hooggerechtshof worden levenslang politiek benoemd door president en senaat. Tot nu golden vier rechters als liberalen, één als centrist, en vier als conservatief (waaronder de zwaarwegende Chief Justice, John Roberts). Sleutelzaken worden altijd betwist met vijf tegen vier stemmen.
De nieuwe opperrechter zal conservatief Antonin Scalia vervangen, die bijna een jaar geleden overleed. President Obama had het recht hem te vervangen maar zijn genomineerde werd door de Republikeinen in de Senaat geblokkeerd. De meeste waarnemers gaan er nu van uit dat er iemand benoemd zal worden die nog conservatiever zal zijn dan Scalia, wat op termijn in de kaart speelt van de 'originalisten' – opperrechters die geloven dat de grondwet géén levend document is en letterlijk geïnterpreteerd moet worden.
De gevolgen van de benoeming zullen groot zijn omdat de Justices het eindoordeel moeten vellen over controversiële beslissingen van Trump zelf, zoals het huidige inreisverbod, maar ook over burgerrechten en etische kwesties zoals abortus, euthanasie, of het holebihuwelijk dat onder president Obama door veel staten werd toegelaten.
De benoeming van vanavond is nog maar een voorzet voor Trumps regeerperiode, want door de hoge leeftijd van enkele opperrechters is de kans groot dat hij de komende jaren nog Justices zal mogen benoemen. Liberale Amerikanen vrezen daarom dat de conservatieve opperrechters in de nabije toekomst in staat zullen zijn om het historische Roe vs. Wade-vonnis van het Hooggerechtshof uit 1973, dat abortus toeliet, terug te schroeven.
Liberale Amerikanen vrezen dat conservatieve opperrechters onder Trump het historische Roe vs. Wade-vonnis, waarmee het Hooggerechtshof in 1973 abortus toeliet, gaan terugschroeven.
Een 'pro life'-mars die vorige week in Washington werd toegesproken door vice-president Mike Pence was richtinggevend voor de gedachtegang in het nieuwe Witte Huis. Ook Trump zelf verklaarde in zijn campagne dat hij verwacht dat Roe vs. Wade onder zijn presidentschap door het Hooggerechtshof wordt afgeschaft. “Dat zal volgens mij gebeuren omdat ik pro-life-justices ga benoemen.”
Wie zijn de favorieten?
In de shortlist van opperrechters die circuleren onder Hooggerechtshof-watchers staan nu nog vier namen: Neil Gorsuch, William H. Pryor Jr., Raymond Kethledge en Thomas Hardiman. Allen zijn het federale rechters die in hun huidige statuut werden benoemd door voormalige president George W. Bush.
Rechter Gorsuch (49) uit Denver, Colorado, is de favoriet. Na studies aan Columbia, Harvard en Oxford begon hij zijn carrière ook als griffier aan het Hooggerechtshof, als juridisch assistent van toenmalig opperrechter Byron White en huidig opperrechter Anthony Kennedy. Ook is hij etisch-conservatief. Hij schreef een boek vol juridische argumenten om zich tegen euthanasie uit te spreken. Hij laat enkel ruimte voor patiënten die verdere behandeling weigeren. Gorsuch is ook de zoon van Anne Gorsuch Burford, die onder president Reagan in de jaren tachtig voor controverse zorgde omdat ze als hoofd van de milieu-administratie EPA probeerde om anti-vervuilingsmaatregelen af te remmen.
Rechter Pryor (54) uit Atlanta, Georgia, maakt kans omdat hij een beschermeling is van Jeff Sessions, de beoogde justitieminister die de voorbije week achter de schermen van het Witte Huis volgens Amerikaanse media véél invloed had in het schrijven van de controversiële presidentiële decreten. Pryor werkte voor Sessions, toen deze justitieminister was van de staat Alabama. Later in zijn carrière schreef Pryor juridische opinies die een toenmalig sodomieverbod in de staat Texas verdedigden. Het pro-choice vonnis Roe vs. Wade noemde hij de “ergste gruwel in de geschiedenis van het grondwettelijk recht.”
Rechter Raymond Kethledge (50) uit Cincinnati is dan weer populair onder conservatieven voor zijn vonnissen tegen de Internal Revenue Service, de federale belastingsdienst. Kethledge gaf onder meer een Tea Party-groep gelijk die door de IRS was aangeklaagd.
Maar omdat de Democratische minderheid in de Senaat belooft alle wettelijke middelen uit de kast te halen om de benoeming te verhinderen van een kandidaat die té conservatief is maakt ook rechter Thomas Hardiman (51) uit Philadelphia kans.
Hardiman geldt als gematigder conservatief, maar staat wel bekend als groot voorstander van het recht op vrij wapenbezit (vastgelegd in het Tweede Amendement van de Grondwet) en law & order. Ooit gaf hij een gevangenis gelijk die alle gedetineerden naakt wou fouilleren. Om Trumps aangekondigde 'strijd tegen de misdaad' in grootsteden zoals Chicago een grondwettelijk kader te geven is hij de geknipte man. Trump kende hem ook onrechtstreeks. De zus van de president, Maryanne, is rechter in hetzelfde Hof van Beroep als Hardiman.