Belgische ooggetuige over legercoup in Myanmar: ‘Zelfs op potten slaan voor je raam kan voldoende zijn voor een razzia’

“We wonen in een rustige, betere buurt van Yangon. Maar ook hier hoor je de geweerschoten, de flash bombs, overdag en ’s nachts”, zegt een Belgische ooggetuige ter plaatse. “Het is sinds enkele dagen wat rustiger hier in de stad. De confrontaties lijken zich te verplaatsen naar het binnenland, naar de kleinere steden zoals Bago, waar vorige vrijdag 82 burgers werden doodgeschoten.”

Onze Belgische gesprekspartner in Yangon weet waarover hij spreekt. De man woont en werkt al jaren in Myanmar en is door de aard van zijn werk goed geïnformeerd. Zijn naam kunnen we niet noemen. Over zijn job in Myanmar kunnen we ook geen details geven. Spreken vanuit het door geweld geteisterde land is niet zonder gevaar, maar wel van belang om het lot van de burgerbevolking onder de aandacht te houden. 

“Yangon staat vol barricades, wat het moeilijk maakt om je te verplaatsen”, vertelt hij. “Als buitenlanders die het land nog niet ontvlucht zijn, worden we met rust gelaten. Op voorwaarde dat we ons niet openlijk kritisch uitspreken over de situatie in het land. Een paar van mijn vrienden zijn onlangs opgepakt op het moment dat ze op het vliegtuig wilden stappen.”

Vreedzaam begonnen

Sinds 1 februari heeft het leger van Myanmar, de zogenaamde Tatmadaw, de macht gegrepen en het democratisch verkozen deel van de regering aan de kant geschoven. Het iconische hoofd van die regering, Aung San Suu Kyi, zit achter tralies. Meer dan zevenhonderd ongewapende burgers kwamen intussen om het leven bij confrontaties met het leger.

“Het begon allemaal vreedzaam, ludiek zelfs”, zo herinnert onze getuige in Myanmar zich de start van de oproer. “Mensen kwamen van dag één massaal op straat om hun ongenoegen te uiten over de militaire coup. Er waren collectieve geveinsde autopannes die het verkeer in de hoofdstad volledig in het honderd stuurden. Er vielen massaal uien van vrachtwagens. Gekleurde ballonnen stegen onder luid applaus op.”

Tot het leger er genoeg van had en met scherp begon te schieten vanaf de barricades en vanuit rijdende pick-uptrucks. Onze getuige vertelt: “We konden het zelf niet geloven als we onze lokale vrienden hoorden vertellen hoever ze bereid zijn te gaan. In 1988 vielen er bij een studentenrevolutie vele duizenden doden en dat heeft de bevolking toen helemaal niets opgeleverd. Nu, 33 jaar later, hebben de mensen van democratie en vrijheid mogen proeven. Er is een hele generatie die er alles voor over heeft om niet weer te belanden in de situatie waarin hun ouders zich bevonden. Niets kunnen zeggen zonder je zorgen te maken over wie er meeluistert, de voortdurende angst om opgepakt te worden en te verdwijnen. Dat wil niemand hier opnieuw na bijna tien jaar van aarzelende democratie.”

Shift in strategie

Er lijkt een shift te hebben plaatsgevonden in de strategie van de rebellerende burgerbevolking. De locatie van het verzet verschuift van de grote steden Yangon en Mandalay naar kleinere steden op het platteland. Deze verspreiding en versnippering van het protest maakt het een stuk lastiger voor het militaire regime om de opstand de kop in te drukken. Maar er is nog een evolutie die meer zorgen baart.

“De regering, die op 1 februari had moeten aantreden, is volop in gesprek met de grote etnische milities die de grensstreken van Myanmar controleren om samen een federaal leger te vormen tegen de Tatmadaw. Die strijd zou dan uiteindelijk moeten resulteren in een nieuwe, federale staat Myanmar. Een aantrekkelijk voorstel voor de grote etnische groepen, die al sinds de onafhankelijkheid meer autonomie nastreven. Een wortel die de Britse kolonisator al met succes gebruikte in de Tweede Wereldoorlog.”

Maar dat is ook een scenario dat aanstuurt op een regelrechte militaire confrontatie met het strak georganiseerde, 500.000 strijdkrachten sterke, centrale leger: de Tatmadaw, de ruggengraat van het regime. “We zien effectief dat meer en meer jongeren van de steden naar de grensstreken trekken, waar onder meer de Shan, de Karen en de Mon hun eigen legers hebben. Ze staan met open armen klaar om die jongens op te leiden en de gewapende strijd aan te binden tegen het regime.”

Avondklok

Evident is het niet om nog te communiceren met of vanuit Myanmar. Het internet wordt elke avond – gelijk met de avondklok – over het hele land afgesneden tot de volgende ochtend. Sowieso zijn sociale media als Facebook, WhatsApp of Twitter geblokkeerd en enkel via een VPN (beveiligd netwerk) toegankelijk, wat dan weer illegaal is. Buitenlanders kunnen zich nog net iets meer permitteren, maar voor inwoners van Myanmar is het gebruik van verboden communicatiekanalen voldoende om gearresteerd te worden, zo vertelt onze landgenoot in Yangon.

“Vorige week is er nog een arrestatiebevel uitgevaardigd voor veertig bekende artiesten die te vocaal waren in hun steun voor de protesten. Mensen worden ’s nachts tijdens raids uit hun bed gelicht en gearresteerd omdat ze op sociale media actief zijn. Zelfs op potten slaan voor je raam kan voldoende zijn voor een razzia.”

Intussen kijkt ook het buitenland met argusogen naar hoe de situatie in Myanmar evolueert. Vanuit het Westen wordt er met verontwaardiging gereageerd op de bloedige repressie, maar dat maakt niet al te veel indruk op de echte zwaargewichten in het verhaal. Met name China heeft zich de voorbije decennia druk bekommerd om het strategisch gelegen buurland dat een ideale toegangspoort vormt tot de Indische Oceaan.

Ook dat valt op in de kleine expatgemeenschap in Yangon: China heeft zwaar geïnvesteerd in de infrastructuur in Myanmar: wegen, havens, pijpleidingen, alles om de logistieke verbindingen met het moederland te verankeren. “Het oordeel van China ligt dan ook gevoelig bij het regime en bij de bevolking. Aan de ene kant zegt China tegen het Westen: moei je met je eigen zaken, dit zijn interne aangelegenheden. Anderzijds zeggen ze tegen het leger in Myanmar: het is jullie plicht om de economische belangen te beveiligen. Ze rekenen erop dat ze door géén kritiek te uiten op het regime later economisch in een sterkere positie zullen staan. Hoewel het nooit met zoveel woorden wordt gezegd en ik het zelf ook niet zo zal verwoorden, kan ik alleen bevestigen dat China stilzwijgend voor het regime kiest.”

Even is het weer rustig in Yangon. Thingyan is begonnen, het belangrijkste feest van het jaar in Myanmar. Dit vijf dagen durende waterfestival staat symbool voor wedergeboorte en vernieuwing. Maar dit jaar zal er van feest geen sprake zijn.