GEMS-rapport, dat diende als basis voor Overlegcomité: Vlaming heeft 3 à 4 knuffelcontacten

Vanaf 8 mei mag u weer twee personen uit hetzelfde gezin uitnodigen thuis. Een potentieel drama, vreest viroloog Marc Van Ranst. Maar voor een deel van de bevolking zal het weinig veranderen, zo blijkt nu ook uit het expertenrapport van de GEMS dat Het Laatste Nieuws kon inkijken. De Vlamingen die de motivatiebarometer invulden, houden er gemiddeld bijna vier nauwe contacten op na – knuffelen doen ze daarom niet per se. Bij de Franstaligen zijn dat er bijna vijf.

“Maar dat is een gemiddelde”, benadrukt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent), die ook deel uitmaakt van de groep experts van de GEMS. “Als je naar de verdeling kijkt, zie je dat vier op de tien ondervraagden zich wél nog aan dat ene knuffelcontact houden. Het is toch belangrijk dat we dat erbij vermelden, want je hoort soms mensen die denken dat ze nog de enigen zijn die zich daaraan houden. Dat is dus zeker niet het geval en gelukkig maar.”

Volgens de laatste bevragingen van de barometer, ingevuld door bijna 4.000 Belgen, is de helft niet meer gemotiveerd om de maatregelen te volgen en de Franstaligen nog minder dan de Nederlandstaligen. 41 procent van de respondenten gaf eind vorige week aan te denken dat de coronastrategie niet of helemaal niet effectief was. Toch is de andere helft wél nog gemotiveerd en 29 procent zelfs zeer gemotiveerd om de maatregelen te volgen.

Vooral vrouwen

Maar voor alle duidelijkheid: dit gaat niet om een representatief staal van de bevolking. Iedereen boven de 18 jaar kan de vragenlijst online vullen en ook de motivatie om dat te doen verschilt. Zo is 69 procent van de respondenten vrouw en doen er ook iets meer ouderen mee. “In de resultaten controleren we dat deels wel door een weging, maar we weten wel dat oudere mensen en vrouwen al doorheen de hele crisis meer gemotiveerd zijn en beter de maatregelen volgen”, zegt Vansteenkiste. “In die zin kunnen de resultaten ook een onderschatting zijn.”

De GEMS verwijzen in hun rapport ook naar de Grote Corona-studie van de Universiteit Antwerpen, waaruit blijkt dat 40 procent van de ondervraagden tussen 18 en 35 jaar in de periode van eind maart tot 6 april nog een kus of een hand heeft gegeven aan iemand buiten het gezin.

Gebrek aan strategie

De experts benadrukten in hun rapport dat ze traditioneel meer toewijding zien om de regels te volgen, zodra mensen het gevoel krijgen dat ze meer risico lopen. Maar tijdens de paaspauze was dat niet het geval en dat baarde hen grote zorgen, want wat heb je aan strenge regels als steeds minder mensen ze volgen? De onderzoekers geven aan dat het cruciaal is om consequent een heldere strategie te volgen, zowel op korte als op lange termijn.

“Door de introductie van die drempelwaarden voor versoepelingen (aantal vaccinaties bij 65-plussers en bedden op intensive care, ARA) wordt dat nu wel wat duidelijker”, aldus Vansteenkiste. Maar het is ook belangrijk dat de maatregelen coherent zijn.

Alles buiten, maar toch eerst de kappers

“Het buitenprincipe is het belangrijkste principe, maar toch opent men eerst nog de contactberoepen, een binnenactiviteit”, zucht Vansteenkiste. “We weten nochtans dat de motivatie sterk gedaald is na de opening van de kappers in februari. Mensen redeneerden dat het dan toch al vrij veilig moest zijn en dat de andere maatregelen dan niet langer noodzakelijk waren. Het is mijn vrees dat dat nu ook wat zal spelen. Voor de contactberoepen zijn er geen drempels opgesteld, voor alle andere sectoren wel.”

Dat heeft dan ook een politieke reden. De regering had in februari verklaard dat de contactberoepen nooit meer zouden sluiten, maar kwam enkele weken later al af met een paaspauze. Om de boodschap te verzachten werd er wel meteen een nieuwe datum in het vooruitzicht gesteld: 26 april. Daar nog aan tornen bleek nadien taboe. “Dat krijg je dus als je alleen over data en niet over drempels spreekt”, zegt Vansteenkiste. “Dan sta je met je rug tegen de muur en krijg je verwarrende situaties.” 

Ook eind maart zat er een vreemde kronkel in het pakket, stipte de GEMS nog aan in haar advies. “Het feit dat buitenactiviteiten aanvankelijk zo aangemoedigd werden, maakt dat mensen moeite hebben om te begrijpen waarom de buitenbubbel enkele weken geleden plots toch weer van tien naar vier moest.”