‘Navalny kan elk moment overlijden’: nog meer druk op geopolitieke verhoudingen

Vandaag komen de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie samen. Daar zullen ze de situatie van Aleksej Navalny bespreken. Zowel de Duitse als de Franse regering drongen er bij Rusland al op aan om zich te ontfermen over de belangrijkste criticus van het Kremlin.

Navalny zou volgens zijn artsen elk ogenblik kunnen overlijden. Ze baseren zich voor die waarschuwing op resultaten van testen die advocaten van de oppositieleider hadden verkregen.

Het gaat al een tijd slecht met de gezondheid van Navalny. De levensomstandigheden in het strafkamp waar hij drie jaar moet doorbrengen, zouden navenant zijn. Hij kreeg al vrij snel na zijn opsluiting last van zijn rug en gevoelloosheid in zijn handen en benen. Omdat hij geen toegang kreeg tot een dokter, ging hij in hongerstaking op 31 maart. Het gezichtsvermogen van de oppositieleider zou ook zijn verslechterd.

Hooligan

De drie artsen die de Russische president Vladimir Poetin oproepen om medische hulp toe te staan, kregen de steun van zeventig kunstenaars. Zij schreven een open brief die in verschillende internationale media verscheen. Onder hen de Nobelprijswinnaars literatuur Svetlana Alexijevitsj, Louise Glück, Orhan Pamuk en Herta Müller. “Als verkozene van Rusland die garant staat voor de wet, is het aan u om die toe te passen”, klonk het. Ook de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan waarschuwde op CNN dat een eventueel overlijden van Navalny “consequenties” zal hebben voor de verhoudingen met Rusland. “De internationale gemeenschap zal hen aansprakelijk houden.” 

Moskou was verre van onder de indruk. “Hij zal niet sterven in de gevangenis. Ik kan zeggen dat meneer Navalny zich als een hooligan gedraagt”, liet Andrei Kelin, Russisch ambassadeur in Londen aan de BBC weten. “Hij wil enkel aandacht trekken.”

De Russische president probeert Navalny al maanden in de vergeetput te gooien. Telkens slaagt die laatste erin om weer van zich te laten horen. “De wijze waarop de autoriteiten Navalny tot nu toe aanpakken, werd niet voorzien, vermoedelijk ook niet door Navalny zelf toen hij dit jaar naar Rusland terugkeerde”, zegt Rusland-kenner Hubert Smeets. Of de oppositieleider effectief moet vrezen voor zijn leven? “Poetin is bereid om grote risico’s te nemen.”

Straatprotest

Ondertussen heeft de entourage van Navalny landelijke acties aangekondigd. Ze roepen iedereen om op woensdagavond massaal de straat op te gaan. Het moeten de grootste straatprotesten worden in de recente geschiedenis van Rusland. “Of zulke massale betogingen ook verandering in de situatie zullen brengen, waag ik te betwijfelen”, zegt Smeets.

“De aanhangers van Navalny hebben maar één doel: het Poetin-regime ontmantelen”, zegt David Criekemans, professor internationale betrekkingen (UAntwerpen). “Dat wordt een heel moeilijke strijd die ook voor geopolitieke spanningen zorgt.”

Criekemans verwijst onder andere naar de positie van Amerikaans president Joe Biden. Die noemde Poetin in een interview met ABC News een moordenaar. “Nadien organiseerde Biden meteen een ontmoeting met zijn Russische ambtgenoot om onder andere het verdrag op de beperking van kernwapens te bespreken.” De VS hebben Rusland nodig, onder andere om de macht van China in te dammen.

Ook Europa hinkt op twee gedachten. De Baltische Staten en Polen zullen volgens Criekemans een krachtig antwoord verwachten van de Europese Unie. Frankrijk en Duitsland lieten al verstaan dat ze heel bezorgd zijn om de situatie van Navalny. “Maar iedereen weet dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel de Russen nodig heeft om Nordstream-2 (tweede gaspijplijn in aanleg van Rusland naar Duitsland, FE) af te werken. Anders komt de energievoorziening in haar land in gevaar.”