Wat ging fout in Brecht? "Brandweerwagen leger defect en militairen die ermee kunnen werken al 5 jaar met pensioen"

Het is nog niet duidelijk wat de oorzaak was van de grote brand op het schietterrein in Brecht, maar het is wel al duidelijk dat Defensie er niet alles aan gedaan heeft om te voorkomen dat zo een brand zou kunnen ontstaan en dat er een aantal vreemde dingen zijn gebeurd. Dat is de analyse van verslaggever en defensiespecialist Jens Franssen.

Bekijk de analyse van Jens Franssen in "Het Journaal" hier en lees voort onder de video:

De schietoefening van het leger van vrijdagmiddag is niet uitzonderlijk. En brand na schietoefeningen is dat ook niet. Vaak gebeurt dat - zoals nu - in droge periodes waarin er een strakke wind staat. Maar in het verleden bleef het altijd beperkt tot enkele hectare, hooguit enkele tientallen hectare afgebrande heide.

Of de schietoefening van vrijdag de oorzaak is van de brand of niet, is nog niet duidelijk, zegt Jens Franssen. "Het zou kunnen dat een militair net voor het vertrek een sigaret niet goed gedoofd heeft en dat dat geleid heeft tot de brand. Defensie gaat dat proberen te achterhalen", zegt onze defensiespecialist die vrijdagavond ter plaatse was.

Toch zou het leger moeten voorbereid zijn op dit soort van branden of brandjes. "Die zijn niet uitzonderlijk. Ik liet me vertellen door mensen die vaak deelnemen aan die oefeningen dat dat vaak gebeurt."

"Vaak is het een genster die uitslaat en er ontstaat een klein brandje. Zulke brandjes worden gedoofd met zand of er wordt een vest over gegooid. Er is normaal een plan voorzien en vroeger had je brandpiketten. Dat waren mensen die de hele tijd op wacht stonden om te kijken wat er gebeurt."

"Normaal heeft zo een oefenterrein een eigen militaire brandweer om in te grijpen indien het nodig zou zijn. Er zijn een aantal procedures, maar ik heb me laten vertellen dat de belangrijkste procedure vandaag de dag is, zorgen dat de mensen in veiligheid zijn en dan bellen naar de lokale brandweer", zegt Franssen. Dat is ook de standaardprocedure, legt luitenant-generaal Marc Thys, de nummer twee van Defensie, uit aan VRT NWS. En die procedure is vrijdag dus ook gevolgd.

Op het oefenterrein in Brecht is normaal ook een brandweerwagen, maar die was vrijdag buitenshuis omdat die hersteld moest worden. Nu moest die brandweerwagen ook niet aanwezig zijn bij de schietoefening die gisteren plaatsvond, zegt luitenant-generaal Thys. 

Het was namelijk een schietoefening met wapens met een klein kaliber. “En voor oefeningen met dat soort kaliber is er nooit een brandweerwagen aanwezig. Die is enkel aanwezig bij oefeningen waarbij met groot kaliber wordt gevuurd, als er gevuurd wordt met explosieve inhoud.” Maar gisteren werd er alleen geschoten met koperen kogels met een loden vulling. "Daar zitten geen brandbare elementen in”, verklaart luitenant-generaal Thys.

Bekijk hieronder een samenvatting in beeld uit "Het journaal", lees voort onder de video:

Even terug naar de brandweerwagen die normaal op het Groot Schietveld aanwezig is. Als die al aanwezig zou zijn geweest, was er strikt genomen geen personeel dat officieel gekwalificeerd was om met deze specifieke wagen te werken. "De laatste twee mensen die goed met die brandweerwagen konden werken, zijn vijf jaar geleden met pensioen gegaan", weet Jens Franssen. 

Luitenant-generaal Thys merkt op dat er wel een vijftal mensen zijn die met de wagen kunnen werken, al hebben ze niet de juiste papieren. En dat is omdat ze wegens een personeelstekort het naast hun andere job moeten doen. "Wij zouden hiervoor ook liever meer personeel hebben", klinkt het."

Thys besluit dat het leger na jaren van inkrimpen de laatste jaren weer inzet op rekrutering. "Maar men kan moeilijk verwachten dat in een complexe organisatie als Defensie, waarin snel afgebouwd werd, er ook snel weer opgebouwd wordt. Dat gebeurt echt geleidelijk.”

Opmerkelijk is ook dat Defensie een beroep moest doen op Nederlandse helikopters om de brand te blussen. "Je kunt je de vraag stellen waarom het Belgische leger dat niet kon", merkt Jens Franssen op. 

"We hebben ook helikopters en in 2015 zijn er bluszakken aangekocht, maar die blijken niet te werken op onze helikopters. Uiteindelijk bleken de helikopters te duur om te gebruiken en staan die nu aan de grond. Daardoor is er geen capaciteit om zelf te blussen."

Volgens Jens Franssen komt er zeker een onderzoek naar de brand door het leger. "Er zouden veel meer veiligheidsvoorzieningen moeten zijn geweest. De vicestafchef van Defensie vertelde me dat hier lessen uit getrokken zullen worden. Er is duidelijk iets foutgelopen als je met zo weinig veiligheidsvoorzieningen zit. Er komt een onderzoek en men zal de procedures moeten gaan aanpassen."

Het militair domein Groot Schietveld is tegelijk een natuurgebied van bijna 1.600 hectare dat zich uitstrekt over de gemeenten Brasschaat, Brecht en Wuustwezel.  Volgens onze laatste informatie zou er tussen 700 en 800 hectare van het heidegebied in Vlammen zijn opgegaan. 

Jeroen Denaeghel, woordvoerder van het Agentschap Natuur en Bos denkt dat het heidegebied zich op termijn wel zal herstellen, al zal dat tijd en geld kosten. 

Voor bepaalde fauna en flora is de brand potentieel wel een ramp, vreest Denaeghel. Zo is er in het verleden al eens een vlindersoort uitgeroeid door een heidebrand. 

Bekijk hieronder het verslag van "Het journaal" over de gevolgen voor het natuurgebied, lees voort onder de video:

"Je ziet hier de kosten van jarenlang onderinvesteren in Defensie", besluit Jens Franssen.  Hij maakt de vergelijking met het betalen van een verzekeringpremie. "Als je jarenlang je polis niet betaald hebt, krijg je dit soort facturen terug."

Tegelijk vindt Franssen dat er ook eens goed naar de commandostructuur zal moeten worden gekeken. Want als er vijf jaar lang niemand was die goed met een brandweerwagen kon werken, moet gekeken worden wie hiervan op de hoogte was en wie de beslissing heeft genomen dat we met dit risico moesten leven.