Joe Biden erkent Armeense genocide

Joe Biden heeft zaterdag de Armeense genocide erkend. Hij is de eerste Amerikaanse president die de dood van anderhalf miljoen Armeniërs in 1915 als dusdanig formeel omschrijft.

De erkenning door Biden dreigt NAVO-bondgenoot Turkije, erfgenaam van het Ottomaanse Rijk, nog meer in het harnas te jagen. ‘Het Amerikaanse volk eert alle Armeniërs die omkwamen in de genocide die vandaag 106 jaar geleden begon’, aldus Biden in een verklaring, die het Witte Huis publiceerde. ‘Elk jaar op deze dag herdenken we de levens van iedereen die omkwam in de Armeense genocide tijdens het Ottomaanse Rijk en engageren we ons opnieuw opdat zo’n wreedheid nooit nog zou gebeuren’, aldus Biden. ‘We eren hun verhaal. We zien de pijn. We doen dit niet om te beschuldigen maar om te verzekeren dat wat gebeurd is, nooit wordt herhaald.’

De Armeense premier Nikol Pasjinian bedankte Biden in een bericht op Facebook, voor de ‘zeer sterke stap richting gerechtigheid en historische waarheid’. Volgens de Armeense premier biedt de erkenning door Biden ‘een onschatbare steun voor de nakomelingen van de slachtoffers van de Armeense genocide’.

In Armenië en andere landen vinden zaterdag herdenkingen plaats.

1,5 miljoen Armeniërs

Op 24 april 1915 werden duizenden Armeense intellectuelen opgepakt, die verdacht werden van vijandschap jegens het Ottomaanse bewind. Armeniërs werden systematisch vervolgd en gedood door Ottomanen in 1915 en 1916. Naar schatting verloren tot 1,5 miljoen Armeniërs toen het leven.

Turkije is categoriek gekant tegen de omschrijving daarvan als genocide. Volgens Turkije zijn zowel Armeniërs als Turken gedood in de burgeroorlog die ontstond toen Armeniërs in opstand kwamen tegen hun Ottomaanse heersers en de kant kozen van de binnenvallende Russische troepen. De Armeense genocide wordt erkend door een twintigtal landen en verschillende geschiedkundigen.

‘Vulgaire verdraaiing’

Ankara verwerpt de Amerikaanse stap als een ‘vulgaire verdraaiing van de geschiedenis’, die de agenda dient van ‘die kringen die vijandschap uit het verleden proberen aan te wakkeren’, aldus een verklaring van het ministerie. ‘We verwerpen en hekelen in de strengste bewoordingen het statement van de president van de VS betreffende de gebeurtenissen van 1915’. Volgens het ministerie zullen de uitspraken van Biden ‘geen andere resultaten oogsten dan het polariseren van de naties en het verhinderen van vrede en stabiliteit in onze regio’.

Fahrettin Altun, communicatiedirecteur van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, zei aan het staatsnieuwsagentschap Anadolu dat het een ‘uiterst ongelukkige en droevige dag in termen van onze bilaterale banden’ is.

In een brief aan de Armeense patriarch in Turkije, nog voor de verklaring van Biden, had Erdogan al uitgehaald naar ‘derden’ die zich moeien in de interne aangelegenheden van Turkije. ‘Niemand haalt voordeel uit het feit dat de debatten – die moeten gehouden worden door geschiedkundigen – gepolitiseerd worden door derden en een instrument van inmenging in ons land worden’, verklaarde hij. Ook zei hij dat hij ‘met respect de Ottomaanse Armeniërs die we verloren hebben in Wereldoorlog I’ herdenkt en ‘het verdriet deelt’ van de nabestaanden

Ook de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu reageerde op de erkenning van Biden. Die is volgens Cavusoglu ‘enkel en alleen gebaseerd op politiek opportunisme’. ‘Woorden kunnen geschiedenis niet veranderen of herschrijven’, aldus de minister op Twitter. ‘We hebben van niemand iets te leren over ons eigen verleden. Politiek opportunisme is het grootste verraad van vrede en gerechtigheid.’

Turkije roept Amerikaanse ambassadeur op het matje

De Turkse onderminister van Buitenlandse Zaken Sedat Önal heeft de Amerikaanse ambassadeur David Satterfield ‘in de meest krachtige bewoordingen’ verteld dat de verklaring geen rechtsgrondslag heeft en dat Ankara ze onaanvaardbaar vindt. Hij zei dat de verklaring ‘een diepe wonde die ons wederzijdse vertrouwen en vriendschap ondermijnt’, heeft veroorzaakt.

Een Amerikaanse official zei, nadat de verklaring werd gepubliceerd, dat Biden nog steeds nauw wil blijven samenwerken met Turkije. Om de schade beperkt te houden, sprak Biden vrijdag met zijn Turkse collega Recep Erdogan. In juni spreken ze elkaar tijdens de NAVO-top. In 1981 noemde toenmalig president Ronald Reagan het ook een genocide, maar dat is nooit in een officiële verklaring naar buiten gebracht. In de verkiezingscampagne had Biden al beloofd de slachtpartij te zullen erkennen als volkerenmoord. De regering in Ankara had de Amerikaanse regering daarvoor gewaarschuwd.

In 2019 had het Amerikaanse Congres de genocide erkend. De regering van de toenmalige president Donald Trump onderstreepte toen dat de niet bindende resolutie niets zou veranderen aan de houding van de regering. Trump sprak toen over een van de ernstigste massagruweldaden van de 20ste eeuw, maar vermeed het woord genocide.