Cath Luyten: ‘Een scheiding is een rouwproces dat je niet ziet aankomen, ook al is het al heel lang bezig’

1. Hoe oud voelt u zich?

“Ik voel me een leeftijd die ter plekke blijft trappelen. Je voelt je pas oud als je door de ogen van anderen naar jezelf kijkt. In mijn ogen ben ik nog altijd dat meisje voor wie alles nog staat te gebeuren en de hele wereld nog open ligt. Daar word ik gelukkig van, van het idee dat alles nog mogelijk is.

“Mijn puberende zoon van dertien bekijkt dat natuurlijk helemaal anders. ‘Schat-tig, mamaatje’, zegt hij soms betuttelend, in de zin van: ze zegt ook nog eens iets. (lacht) Dan denk je: hoe kan het dat ik in die fase ben beland? Want ik voel me nog steeds jong, onbezonnen en totaal niet ­alwetend.

“En dan begin je ook na te denken over hoe je ­ouders zich moeten voelen die 25 jaar ouder zijn. Mijn mama, die onlangs een nieuwe heup kreeg, zegt: ‘In mijn hoofd ben ik nog altijd dat meisje.’ En ik geloof dat, je jeugdigheid zul je altijd wel in jezelf blijven bewaren.

“Ook nu ik zwanger ben zie ik mezelf helemaal niet als een oudere moeder, ook al verschenen er artikelen in de pers of het wel verstandig is om op mijn leeftijd nog kinderen te krijgen. Integendeel, opnieuw mama worden opent weer perspectief. Toen mijn ouders het nieuws vernamen, spraken ze de legendarische woorden: ‘Er is weer toekomst!’ (lacht) Ik kan me voorstellen, nu het leven op slot zit, dat nieuw leven ook een nieuwe zin­geving betekent.

“Vijf jaar geleden, tijdens mijn vorige huwelijk (met sportpresentator en -verslaggever Frank Raes, red.) zat ik midden in een serieuze midlifecrisis, besef ik nu. Ik vroeg me voortdurend af: is dit het? Ik ging op stap, ik ging dansen, ik wilde weten wat ik precies miste. Gaan uitbollen, dat ging niet. En nu is het omgekeerd. Nu vraag ik me soms af: met de baby, hoe gaan we dat allemaal bolwerken?” (lacht)

2. Wat vindt u een kenmerken­de eigenschap van uzelf?

“Ik denk: optimisme, zoals wel vaker in interviews naar voren komt. Zelfs nu, in een jaar van corona waarin niets kan en mag. Hoeveel tegenslag er ook is, ik hou vast aan het idee dat alles mogelijk is. Ik heb, denk ik, wel behoorlijk veel kracht om iets in positieve zin om te buigen en zal zelden het negatieve in een persoon of situatie zien. Af en toe kom je dan bedrogen uit, maar dat mag je niet afschrikken.

“Het negatieve in je leven: draai het om en raak eruit. Zoals ook mijn papa blijft verkondigen: ‘Optimism is a moral duty.’ Ik ben heel blij dat ik die boodschap meegekregen heb. Hoop is ontzettend belangrijk. Je moet blijven geloven dat er een kentering zit aan te komen.”

3. Wat was de moeilijkste ­periode in uw leven?

“Zonder twijfel de scheiding. Het is een rouw­proces dat je niet ziet aankomen, terwijl het al heel lang bezig is zonder dat je het beseft. Het feit ook dat je beslissingen neemt waarvan je weet dat ze beter zijn voor jezelf, maar waar je andere mensen pijn mee doet, vind ik heel moeilijk. Je treft niet alleen je partner, maar ook je kind, je ­ouders, je vrienden. Alles wordt anders. Scheiden veroorzaakt een aardverschuiving, wat dan weer gepaard gaat met enorm veel schuldgevoel. En laat ik daar nu net veel last van hebben.

“Ik ben dan ook heel blij dat er een aantal mensen in mijn omgeving waren die hetzelfde hadden doorgemaakt en zeiden: ‘Het lijkt alsof dit nooit meer over zal gaan, maar het cliché dat de tijd alle wonden heelt, klopt wel.’

“Toch denk ik dat je levenslang een zekere pijn in je hart zult voelen als je scheidt van iemand die je nog altijd graag ziet. Wat ik me de laatste jaren vaak heb afgevraagd: hebben al die mensen die scheiden achteraf evenveel verdriet? Of is het voor sommigen toch makkelijker om een punt achter een hoofdstuk te zetten?”

4. Wat is uw passie?

“De planeet rondreizen. Meer dan ooit besef ik dat eropuit trekken en nieuwe mensen, verhalen, ideeën en inzichten mij voeden. De gedachte dat de wereld binnenkort opnieuw opengaat, geeft me nu al energie.

“Ik heb die wanderlust meegekregen van mijn ­ouders, die altijd fervente trotters zijn geweest. In het weekend was er steevast wel een trip gepland: te voet door de velden of met de auto en de tent achteraan in de koffer. De nieuwsgierigheid naar hoe mensen elders denken en leven zit er al van kind af aan in, maar pas na mijn reisreportages voor Vlaanderen vakantieland ben ik ten volle gaan beseffen wat voor een rijkdom het is om de wereld te mogen ontdekken. Ik heb in die periode meer geleerd dan in vier jaar universiteit. Reizen heeft me ook empathischer en begripvoller ­gemaakt.”

5. Is het leven voor u een ­cadeau?

“Ja. En ik hoop dat het nog heel lang mag duren voor het uitgepakt is.”

6. Welk gelukscijfer geeft u zichzelf?

“Ik geef mezelf een acht. We zijn hier niet al te lang en elke dag dat we iets kunnen beleven, is fijn. Nu zijn er natuurlijk ook dagen die je liever gewist zou willen zien, maar die wegen lang niet op tegen wat het leven in petto heeft.”

7. Wat is uw grootste angst?

“Dat mensen die mij na aan het hart liggen iets zou overkomen.

“Dat mezelf iets zou overkomen, daar lig ik niet van wakker. Als moeder wil je alleen niet dat je kinderen verdriet zouden hebben, dat zou je liever zelf dragen.”

8. Hoe was uw kindertijd?

“Vrolijk op de boerenbuiten. De herinneringen die ik heb zijn vooral veel ravotten en lekker vuil thuiskomen op het tijdstip dat we zelf wilden. Ik heb veel vrijheid gekregen en probeer nu zelf evenveel vrijheid te geven.

“Toen ik onlangs naar het interview met Harry en Meghan keek, moest ik terugdenken aan mijn ­eigen jeugd. Op de vraag van Oprah: ‘Wat maakt nu dat je hier in L.A. gelukkiger bent dan onder het juk van de monarchie?’ antwoordde Harry: ‘Dat ik met Archie achteraan op het kinderstoeltje gewoon kan gaan fietsen.’ Samen gaan fietsen, dat is wat mijn jeugd getekend heeft. De zon scheen, picknick mee, op de fiets langs de Schelde. Dat zoiets banaals voor sommigen geen evidentie is, moet verschrikkelijk zijn.

“Fietsen symboliseert niet alleen vrijheid, maar creëert ook een band, omdat je als kind heel dicht bij je ouders zit. Je kunt samen dingen benoemen en zo leer je elkaar beter kennen.

“Wat ons ook dichter bij elkaar bracht, was samen eten. Als tieners mochten we best laat op stap gaan, maar op zondagochtend werd iedereen om 9 uur aan het ontbijt verwacht. Ik heb vaak gevloekt, maar nu vind ik dat een mooi ritueel, samen pistoletjes eten. In onze familie is samenzijn altijd belangrijk gebleven. We doen nog altijd veel moeite om elkaar te zien.”

9. Wat is uw vroegste herinnering?

“We waren op reis aan de Côte d’Azur en logeerden in een klein, charmant hotelletje. Ik lag in een kinderbedje, werd wakker, keek door het raam en zag mijn beide ouders buiten tennissen. De paniek overviel mij: kwamen ze nog terug?

“Volgens mijn mama is die herinnering typerend voor mij, want blijkbaar had ik als kind enorme verlatingsangst. Mijn mama werkte als verpleegster op de spoed en vaak kwam iemand van haar collega’s mij in de crèche halen. ’s Ochtends wist ik dus nooit met wie ik naar huis moest. Ik was bang dat ze mij zouden vergeten, terwijl dat nooit gebeurd is. Wel kwam er eens iemand tien minuten te laat, waarop het crèchepersoneel zei: ‘Ze komen je niet halen vandaag, hè.’ Die angst is gebleven.”

10. Wat is uw zwakte?

“Ik merk met ouder worden dat ik minder goed met mensen overweg kan die in hun negativiteit blijven hangen en geen oplossingen willen zien. Zo ontstaat misschien de perceptie dat het mij altijd voor de wind gaat. Dat is niet zo. Ik vind gewoon dat ik anderen niet moet belasten met mijn persoonlijke issues, wat me weleens kwalijk wordt genomen.

“Toen Frank en ik besloten uit elkaar te gaan, heb ik het pas aan mijn ouders verteld nadat het een uitgemaakte zaak was. Wat ze niet zo leuk vonden, maar ze waren wel de eersten die het wisten.

“Hoe langer hoe meer merk ik dat het geen zin heeft om alles met anderen te bespreken, omdat je dan in een soort van spiraal terechtkomt. Want wat wil je? Dat anderen bevestigen dat je juist aan het redeneren bent? Ik filosofeer graag met anderen over het leven, maar als het mezelf betreft wil ik eerst zelf bedenken wat de beste oplossing is en waar ik naartoe wil. Dat proces is al moeilijk genoeg.”

11. Waar hebt u spijt van?

“Dat ik mensen met de scheiding pijn heb gedaan. Maar tegelijk: je loopt maar even op deze planeet rond en dan moet je om anderen gelukkig te maken jezelf niet ongelukkig maken. Als je voelt dat het niet goed zit, moet je het roer durven om te gooien. Het heeft geen zin om achterom te kijken, dat heb ik van mijn papa geleerd. Je kijkt beter vooruit, dan komt er van alles nieuws op je af.”

12. Welke alledaagse gebeurtenis kan u blij maken?

“‘s Ochtends met mijn lief (regisseur Eshref Reybrouck, red.) in bed een koffietje drinken, terwijl we door onze kranten en mails gaan. Dan denk ik: het leven kan toch schoon zijn.”

13. Hoe voelt u zich in uw ­lichaam?

“Ik ben blij dat ik nog eens zwanger mag zijn. Nu beginnen de moeilijkere maanden, maar ik geniet er ten volle van. Het cliché dat je op latere leeftijd de dingen bewuster beleeft, klopt wel degelijk. Bij elk stampje, elke beweging in je buik sta je stil. En ’s morgens kun je in de spiegel kijken en je verwonderen over die ­gigantische borsten. (lacht)

“Met Eshref is het onderwerp ‘kinderen’ best snel ter sprake gekomen, ja, maar niet in de zin van: als we een kind willen, moeten we snel zijn. Eerder in de zin van: als het ervan komt, zou het fijn zijn en als het er niet van komt, zal het ook fijn zijn. We hebben van in het begin uitgemaakt dat we niet een hele medische weg zouden afleggen. Ik heb al een kind en ben er heel gelukkig mee, maar ik voelde aan alles dat het zonde zou zijn mocht Esh zelf geen vader kunnen worden. We hebben de natuur haar gang laten gaan, en ze was ons goed gezind.”

14. Wanneer hebt u het laatst gehuild?

“Deze week bij de gynaecoloog.

“In tegenstelling tot bij mijn vorige zwangerschap heb ik beslist geen borstvoeding te geven. De eerste keer is dat volledig fout gelopen met borstontstekingen en hoge koorts tot gevolg. Pure ellende. Als je dertien jaar na datum nog maar het woord borstvoeding uitspreekt, voel ik al pijn in mijn borsten. (lacht) Maar zoiets kun je niet opperen zonder te worden neergesabeld, in de eerste plaats door de borstvoedingsmaffia.

“Ik had het dus enkel voorzichtig aan mijn lief verteld. Telkens als we naar de gynaecoloog gingen, dacht ik: nu zeg ik het. Maar nee, toch niet. Daarvoor moet je dan 43 jaar geworden zijn. (lacht) Tot het er deze week mompelend uitkwam. Ik dacht: help, nu komt het. Maar de gynaecoloog zei: ‘Groot gelijk, dat is je volste recht.’ Toen kwamen de tranen. Huilen, hé. Dat was zo’n bevrijding.” (lacht)

15. Wanneer bent u ooit door het lint gegaan?

“Niet, denk ik. Ik kan me sowieso niets herinneren. Ik ben op dat vlak niet zo impulsief.”

16. Hebt u ooit een religieuze ervaring gehad?

“Nee, ik heb het niet zo met religies.”

17. Wat biedt u troost?

“Misschien is het nogal makkelijk, maar ik geloof nogal sterk dat alles gebeurt om een reden. Ik geloof in het lot en vind daar een soort rust in.”

18. Welk boek heeft voor u een bijzondere betekenis?

“Dat blijft La Superba van Ilja Leonard Pfeijffer. Ik vind het enorm fascinerend hoe fictie en realiteit daarin met elkaar verweven zijn. Ik heb hem in Genua mogen interviewen, waar hij woont en het boek geschreven heeft. Zo ben ik even in die semi-imaginaire wereld van hem terechtgekomen.

“In het boek beschrijft hij bijvoorbeeld hoe hij elke avond om vijf uur in een cafeetje om de hoek zijn screwdriver gaat drinken, wat ik de dag van het interview dus meegemaakt heb. Een van de personages in het boek is bovendien een Engelse professor, die op het einde van het verhaal sterft. En wat bleek: toen ik ging afrekenen zat daar dus echt een man met een geaffecteerd Brits accent te praten. Ik vroeg hem of hij toevallig Ben heette, en hij zei: ‘Yes, that’s me.’ Ik zei: ‘Maar u bent toch dood?’ (lacht) Toen wees hij naar buiten, naar het tafeltje waar Ilja zat, en zei: ‘The bastard made me die, but I’m alive.’ Ik moest janken van ontroering. Dat een boek zoiets met je kan doen. Ik was zo blij dat hij nog leefde, want hij was zo goed beschreven dat ik van hem was gaan houden.

“Toen ik weer buiten kwam, heb ik getwijfeld of ik het aan Ilja zou vertellen. Ik heb gezwegen, maar heb die anekdote later wel opgeschreven in mijn artikel, waarna Ilja mij een complimentenstroom gestuurd heeft, zo gepakt was hij. Sindsdien hebben hij en zijn boek een warm plekje in mijn hart.”

19. Hoe definieert u liefde?

“Het klinkt bijna als een Unox-soepreclame, maar liefde is thuiskomen, denk ik. Je compleet veilig voelen en alles kunnen en mogen zeggen. Complete rust ervaren.

“Ik merk wel dat ik angstiger dan vroeger in mijn relatie sta, die onbevangenheid is er niet meer. Terwijl je er bij je eerste grote liefde van uitgaat dat die liefde enig en uniek is, weet je nu dat het fout kan lopen. Je beseft dat liefde breekbaar is. ‘Ik hou van je voor altijd’ krijgt een compleet andere lading. Maar voor minder wil ik niet gaan.”

20. Wat vindt u erotisch?

“Wanneer mijn lief bij het opstaan in zijn blootje zijn eerste berichtjes checkt, terwijl hij wacht tot de koffie doorloopt. Mijn persoonlijke adonis die daar naast het koffieapparaat staat te staan, is een zeer erotisch beeld. Ook al hangt er een naaktportret van zijn mama boven.

(geamuseerd) “Zijn mama hangt naakt in onze slaapkamer. (hilariteit) Ja, als je het zo formuleert, klinkt dat raar, besef ik. Maar het is een prachtig kunstwerk. En een prachtige vrouw trouwens. (lacht) Ze is Irakese, een heel vrijgevochten vrouw die in Londen gaan studeren is, waar ze verliefd is geworden op de vader van mijn lief. Samen hebben ze twee schone kinderen op de wereld gezet. En een van hen mag ik nu consumeren.” (lacht)

21. Wat is uw goorste fantasie?

“Die deel ik alleen maar met de personen die erin voorkomen. No details. Je zult het moeten doen met het portret van daarnet. En nee, het heeft er niets mee te maken.” (lacht)

22. Hoe zou u willen sterven?

“Voor mezelf liever snel en onbewust. Voor mijn omgeving toch misschien beter voorbereid, zodat we afscheid kunnen nemen.”

23. Wat is een misvatting over u?

“Mijn antwoord hierop is ondertussen zelf ook al een cliché geworden: ik ben niet de immer vrolijke Cath Luyten. Ik zou eens moeten tellen hoeveel artikelen er verschenen zijn die beginnen met ‘de immer vrolijke Cath Luyten’. Dat heeft me een tijdlang gestoord. Ik ben niet immer vrolijk. Waar halen ze dat toch vandaan?

“Als ik dat dan in een interview probeerde te counteren, kreeg ik het tegenovergestelde effect, werd mijn zwaarmoedige kantje benadrukt. Dus, wat je ook zegt, ze doen maar. Maar voor eens en voor altijd: ik ben een zeer optimistisch iemand, maar heb ook mijn moeilijke dagen en mijn eigen lasten te dragen. We zijn gewoon allemaal mensen, denk ik.”

24. Waarover bent u de laatste tijd dieper gaan nadenken?

“Met corona heb ik gemerkt dat er veel theorieën worden verkondigd en regels worden opgelegd die tegen het gezond verstand indruisen. Onze vrijheid wordt aan banden gelegd. Daardoor ben ik meer gaan nadenken over hoe het er in totalitaire regimes aan toegaat. Dat mensen regels zomaar slaafs beginnen te volgen, enerveert mij. Dat onze vrijheid ons op basis van arbitraire beslissingen ontnomen wordt, vind ik een bedenkelijke evolutie.”

25. Welke droom zou u nog willen realiseren?

“Ik heb me altijd voorgenomen, en mijn lief er al warm voor gemaakt, om ooit een jaar in een klein huisje op een klein Grieks eiland te gaan zitten om na te denken en ideeën te formuleren voor de toekomst. Mijn lief heeft een job als regisseur, waardoor hij vaak andere horizonten verkent. Het feit dat het mogelijk is, maakt me nu al voor de helft gelukkig.” (lacht)

Het nieuwe seizoen van Buurman, wat doet u nu? gaat van start op 5 mei, elke woensdag op Eén.