San Marino begon als laatste met vaccineren, maar koerst dankzij Spoetnik af op groepsimmuniteit

Een rij van tientallen meters lang, van studenten tot hoogbejaarden, slingert door de bloeiende tuin van San Marino’s enige ziekenhuis. Sinds een paar weken bestaat er geen leeftijdsgrens meer voor het reserveren van een vaccin, want er is genoeg Spoetnik voor iedereen.

Binnen vullen twee verpleegkundigen geroutineerd de injectiespuiten, in de ruimte ernaast dienen hun collega’s het vaccin in hoog tempo toe. Op de beste dagen tikt San Marino tegen de duizend prikken aan; op 34.000 inwoners is dat zo’n 3 procent van de bevolking.

Ook Michela Bacciocchi (18 jaar) krijgt vandaag Spoetnik. Ze voelt zich prima, zegt ze na de prik lachend. Terwijl ze hun observatietijd van een kwartier uitzitten, fantaseren Bacciocchi en haar vriendinnen vast over komende zomer, als ze hun tweede dosis hebben gehad en hun diploma gehaald.

Ze wonen in San Marino, maar gaan naar school in Rimini, de beroemde Italiaanse badplaats twintig kilometer verderop. Hun Italiaanse klasgenoten moeten nog maanden wachten op een prik. “Ze zijn wel jaloers op ons, ja.”

De dwergstaat kijkt vanaf haar hoge berg, de Monte Titano, aan alle kanten uit op het groene Italiaanse heuvelland. Toch is de republiek al sinds haar stichting in het jaar 301 onafhankelijk, met een eigen grondwet, regering en voetbalteam. San Marino is geen lid van de Europese Unie en deed dus ook niet mee met de gezamenlijke vaccin-inkoop.

Geen akkoord met Italië

Het land was in eerste instantie van plan vaccins over te kopen van grote broer Italië, maar kwam maar niet tot een akkoord. Tegelijk werd San Marino, net als vorig voorjaar, ook door de tweede coronagolf weer hard getroffen. De onvrede groeide, want heel Europa was inmiddels begonnen met prikken, maar op Monte Titano viel halverwege februari nog steeds geen vaccin te bekennen.

“Terwijl wij juist een perfecte reclameplek zijn”, zegt gezondheidsminister Roberto Ciavatta enthousiast, in zijn kantoor in het ziekenhuis. Voor maar enkele tienduizenden vaccins kun je als fabrikant pochen dat je een land groepsimmuniteit gebracht hebt, legt hij uit. Ciavatta belde met Pfizer en AstraZeneca, maar die bedankten voor de eer.

De keuze viel dus op Spoetnik. Uit pure noodzaak, niet omdat ze zo dol zijn op Rusland, benadrukken de San Marinezen zonder uitzondering. Ze hebben ook zeker niets tegen Rusland, legt Ciavatta uit. “Wij hebben uitstekende diplomatieke banden met iedereen.” Dat de Europese Geneesmiddelenautoriteit het vaccin nog niet goedgekeurd heeft, is volgens hem vooral het gevolg van geopolitiek.

Op het internationale podium neemt San Marino consequent een pragmatische houding aan, die je ook opportunistisch zou kunnen noemen. Zo weigerde San Marino om de Russische inval op de Krim te veroordelen. “Wij zijn neutraal”, zegt Ciavatta, die trots vertelt dat het Russische achtuurjournaal onlangs opende met een item over Spoetnik in San Marino.

Want de San Marinezen mogen zichzelf als neutraal beschouwen, voor Rusland is de vaccin-uitrol wel degelijk een overwinning. In de advertentiecampagne op sociale media citeert Spoetnik gretig uit San Marinese media. De bliksemactie in San Marino, nota bene op Europees grondgebied, onderstreept nog eens pijnlijk het vaccinatiefalen van de EU.

Het leidde er zelfs toe dat San Marino, waar de besmettingen sinds een paar weken flink dalen, eerder open kon dan buurland Italië. Halverwege april gingen de restaurants al ’s avonds open en werd de avondklok steeds verder vooruitgeschoven.

“Welkom in het oude land van de vrijheid”, valt er bij het binnenrijden van San Marino te lezen op een groot bord. Het motto van de republiek, die in de Romeinse tijd gesticht werd als toevluchtsoord voor vervolgde christenen, is toepasselijk als nooit tevoren.

Toch genieten er sinds de versoepelingen maar weinig mensen van de herwonnen vrijheid. Zo druk als het in het vaccinatiecentrum is, zo uitgestorven ligt het middeleeuwse centrum er nog steeds bij. De smalle, steile straatjes, terrassen en talloze souvenirwinkels blijven leeg.

Kredietcrisis

Italianen uit de buurt mogen niet komen voor de horeca, die bij hen nog dicht is, en houden zich daar aardig aan. Bij het toeristische panorama, dat uitzicht biedt tot aan de Adriatische zee kilometers verderop, blijven de telescopen onaangeraakt. Alleen een Italiaans echtpaar van in de zestig maakt kiekjes. “Mijn man had een werkafspraak, we zijn hier alleen voor een tussenstop op weg van Padova naar Pescara”, zegt de vrouw verdedigend.

De lokale ondernemers zullen het hen niet kwalijk nemen. Zij grijpen elke strohalm gretig aan, want de economische nood is hier nog hoger dan in Italië. Na de kredietcrisis in 2008 moest San Marino zijn economie, die vooral rustte op een grote en schimmige financiële sector, grondig hervormen.

Het land – dat met 4.000 ambtenaren een enorme publieke sector kent – was die schok nog niet te boven toen de pandemie toesloeg. Geld om zelfstandigen te steunen was er amper. Daarom koos San Marino ervoor de economie zoveel mogelijk open te houden, maar zonder klanten is dat voor ondernemers nog moeilijker dan sluiten.

Inmiddels hebben de San Marinezen, die de urgentie van heropenen als geen ander voelen, hun vaccinatievertraging omgezet in een voorsprong. Ze krijgen nieuwsgierige telefoontjes uit heel Italië en daarbuiten, vertelt gezondheidsminister Ciavatta trots.

Het grote Spallanzani-ziekenhuis in Rome onderzoekt het effect van Spoetnik in San Marino. De eerste resultaten zijn zeer bemoedigend, vertelt Alessandra Bruschi, directeur van het instituut voor volksgezondheid. Na de eerste dosis heeft 86 procent antilichamen, na de tweede zelfs 99 procent. Ernstige bijwerkingen zijn nog niet voorgekomen.

Eind mei verwacht San Marino volledig gevaccineerd te zijn. Een vrije zomer is een mooi vooruitzicht, verzucht eindexamenscholiere Bacciocchi, maar triomfalistisch is ze niet over hun voorsprong. “We zijn Rusland dankbaar voor de mogelijkheid, maar ik denk niet negatiever over de EU. Ik hoop dat ze snel bijtrekken.” Zonder Italië kan San Marino weinig beginnen, weet ze. Al is het maar omdat anders straks de halve klas op het examenfeest ontbreekt.