‘Fietsen als een wegpiraat? Het systeem werkt dat in de hand’

Janne Vanhemmens (28) uit Gent | Driver bij Takeaway sinds oktober 2020 | Verdient 10 euro netto per uur

"Valt een koerier van Deliveroo onder een auto, niemand zal komen kijken. Wij worden ondersteund en dat vind ik belangrijk", zegt Janne Vanhemmens, driver bij Takeaway. Maar respect van klanten en restaurateurs is soms ver te zoeken. "Soms heb ik zin om te roepen: 'Hey, ik ben ook een mens, hé!'"

Ze had drie jaar lang een communicatiebureau met vooral klanten uit de cultuur- en de reissector, maar door corona moest ze stoppen met haar zaak. Sinds oktober vorig jaar is Janne twee tot drie avonden per week aan de slag als driver bij Takeaway. "Tot ik mijn reisbureau kan opstarten, is deze job ideaal: ik kan ervan leven en ik kan dit werk goed combineren met mijn opleidingen tot gids en reisleider, want ik kies zelf wanneer en hoelang ik werk als driver. Plus: ik fiets sowieso doodgraag."

Pech onderweg

Het was ook een bewuste keuze om te kiezen voor Takeaway en niet voor andere platformen. "En dat heeft alles te maken met zekerheid", zegt Janne. "Bij Takeaway word je per uur betaald, bij de andere koerierdiensten per bestelling. En oké, die van Deliveroo en Uber Eats kunnen méér verdienen dan wij als ze snel fietsen, maar: zij zijn niet verzekerd, wij wel. Heb ik onderweg iets voor, dan hoef ik de dispatcher maar op te roepen via de app en ik krijg bijstand. De zelfstandige drivers van Deliveroo en Uber Eats staan er alleen voor. Liggen die onder een auto, niemand komt kijken. Wij krijgen ook al ons materiaal: een regenbroek en -jas, T-shirt, helm, muts, rugzak, pet én een zeer goeie elektrische fiets. Is de fiets kapot, dan neemt Takeaway de herstelling op zich en krijg je een andere. Is mijn regenbroek gescheurd, dan krijg ik een nieuwe. Takeaway is ook de enige koerierdienst met een fysieke hub, waar we bij aanvang van een shift onze fiets en draagrugzak ophalen en onze collega's zien. Dat is tof. Je kan er fruit en koffie krijgen en bovenal: je hebt daar een aanspreekpunt. Na je shift kan je ventileren."

Niet veel, niet weinig

De Gentse werkt op basis van dagcontracten via Randstad en wordt per week uitbetaald. "Ik verdien 11,44 euro bruto per uur, waarvan ik netto 10 euro overhoud", zegt Janne, die wekelijks tussen de 80 en de 150 euro op haar bankrekening ziet verschijnen. "Mocht ik voltijds werken, dan zou ik een bruto maandloon van 1.882 euro hebben. Per dag dat ik werk, krijg ik ook een vergoeding van 1 euro." Ze is oké met wat ze verdient. "Het is niet echt veel, maar ook niet echt weinig. Ik heb nog een paar avonden in een sorteercentrum van bpost gewerkt, daar had ik een gelijkaardig uurloon.”

Vakbond BTB-ABVV hekelt dat Takeaway ook voor langere periodes met interimcontracten op dag- en weekbasis werkt, maar Janne stoort er zich niet aan. "Voor mij zijn die dagcontracten zelfs ideaal", zegt ze. "Wie bij Takeaway met een maandcontract werkt, heeft vaste shifts. Met mijn dagcontracten kan ik mijn tijd zelf indelen. Ten laatste op dinsdagavond geef ik door wanneer ik de week daarop beschikbaar ben - het moeten minstens twee shiften zijn, waarvan één shift in het weekend - en die vrijheid vind ik een luxe."

Oranje robots

Bij aanvang van haar shift drukt Janne op de Scoober-app in haar gsm op 'play' en dan is het wachten op een 'plingpling' die aangeeft naar welk restaurant ze moet fietsen en bij welke klant ze de bestelde gerechten vervolgens moet afleveren. Is de bestelling bezorgd, dan duwt ze op 'afgeleverd' en wacht ze gewoon op de volgende 'plingpling'. "Het efficiënte aan die app is dat het algoritme ons voor een nieuwe bestelling meestal een restaurant opgeeft in de buurt van de vorige klant", zegt ze. "Het valt mij op dat gerechtjes van andere koerierdiensten soms tien minuten lang op de tafel van een restaurant blijven liggen voordat de drivers ze komen ophalen. Tja, die hebben er dan nog snelsnel een andere bestelling bij genomen omdat voor hen elke bestelling geld oplevert en wachten geld kost."

Het leuke aan haar job? Dat ze alle straten en resto's van Gent leert kennen, dat Takeaway'ers elkaar vrolijk toezwaaien wanneer ze elkaars pad kruisen, toffe vriendschappen met collega's, al fietsend fit blijven en de wachttijden tussen de bestellingen door kunnen doden met een boek of een podcast in de zon. "En je staat al eens onverwacht met eten aan de deur van een gewezen Tinder-date", lacht Janne. “Echt heel leuk is het zien van de joy op de gezichten van klanten die blij zijn dat hun eten wordt bezorgd. Vooral op vrijdagavond, bij velen de vaste frietjesdag, zijn het vaak de kindjes die de deur opendoen en overenthousiast roepen: 'Joepie, de frietjes zijn hier!' Dat is gewoon heel fijn om te zien."

Maar driver zijn, is echt niet altijd een pretje. "Klanten en restaurantpersoneel zijn heus niet altijd vriendelijk. Wanneer we op koude dagen onherkenbaar zijn met ons mondmasker en onze muts en sjaal, worden we navenant behandeld: als oranje robots in plaats van mensen met dromen en een karakter. Zien mensen mijn gezicht, dan zijn ze ineens een pak vriendelijker. Dan is het precies alsof er een méns voor hen staat en geen robotkopie. Nu, ik snap het ergens wel. Ik stond daar vroeger ook niet bij stil, bij de mens achter al die oranje mannetjes die door Gent fietsen. Ik dacht gewoon: 'Ah ja, dat zijn mensen die geen ander werk vinden, zeker?' Onlangs keek een klant mij zelfs niet aan toen ik zijn eten bezorgde. Toen had ik zin om te roepen: 'Ik ben wel een méns, hé!' Een tijd geleden gooiden zatte studenten vanuit hun auto een plastic fles water over mij uit en smeten vervolgens ook de fles naar mijn hoofd. Gelukkig zijn dat uitzonderingen. Zoals het ook uitzonderingen zijn dat restaurateurs je in de vrieskou laten wachten of je afblaffen omdat het nooit goed is wat we doen of waar we staan."

In onderbroek? Doe gerust

Opvallend: de meeste klanten geven geen fooi. "Maar ik neem dat de mensen niet kwalijk", zegt Janne. "Per slot van rekening verdienen wij nog altijd wel een minimumloon, hé. Wanneer mensen me vragen wat ze best geven, zeg ik altijd dat 1 euro per persoon voor wie eten is besteld, een goeie richtlijn is. Maar als ik 1 euro fooi krijg op een hele avondshift van vijftien bestellingen, ben ik ook tevreden. Krijg ik ineens een briéfje van 5 euro, dan ben ik euforisch. (lacht) Gemiddeld heb ik 10 tot 30 euro fooi per maand en dat is oké. Maar in maart had ik heel de maand geen enkele fooi. Dat voelde wel ondankbaar en was demotiverend. Toen heb ik gedacht: 'En ik maar ploeteren in de kou. Wat doe ik hier eigenlijk?'"

En dit wil Janne nog even zeggen tegen haar toekomstige klanten. “Denk niet dat wij het raar of onrespectvol vinden wanneer jullie eten bestellen van een zaak op 100 meter van jullie huis. Of wanneer jullie de deur opendoen in pyjama of in onderbroek. Ik kom dat geregeld tegen, ja. Maar wij oordelen niet. Waarom laten mensen hun eten bezorgen? Toch omdat ze comfortabel thuis willen zitten, hé?”

Dorian Hemerijckx (20) uit Antwerpen | Driver bij Uber Eats sinds begin dit jaar | Verdient 4,43 euro netto per bestelling

Hij zit graag op de fiets, houdt van Antwerpen, heeft een zakcentje nodig om komend schooljaar podiumtechnieken te gaan studeren in Brussel en dus is Dorian Hemerijckx driver bij Uber Eats. Maar hij draagt geen kledij in de kleuren van Uber. “Ik wil geld verdienen met mijn job, niet andersom.”

“Ik verdien 4,95 euro bruto per bestelling, dus ik ga geen 40 euro betalen voor een regenjas”, zegt Dorian. “Mijn draagrugzak heb ik voor weinig geld overgekocht van een vriend die bij Uber is gestopt. Voor een elektrische fiets heb ik ook geen geld. Dus ook mijn gewone fiets is tweedehands. Veel Uber-drivers kunnen zich die spullen niet permitteren. Vergeet niet dat we voor een minimumloon werken.”

Elkaars concurrenten

Hij werkt wanneer hij zin heeft. “Je neemt je gsm, opent de app, geeft de locatie aan en zodra er een opdracht wordt doorgegeven, kan je beginnen. Als er tenminste geen andere driver op die bestelling heeft geklikt. Want wie eerst reageert, heeft de opdracht. Ik werk meestal tussen zes en negen ‘s avonds. Als je dan geluk hebt én snel fietst, kan je soms drie bestellingen per uur doen. Maar als de app je zeven kilometer ver stuurt om te leveren, naar een plek waar verder geen restaurants zijn, dan moet je ook weer helemaal terug en heb je 4,43 euro netto verdiend op een uur. Ik heb avonden waarop ik nul euro verdien. Omdat ik dan de pech heb dat ik net in een buurt zit waar veel Uber-koeriers op de baan zijn. We zijn in feite elkaars concurrenten, ja.”

“Moeten wachten op bestellingen - en dat gebeurt echt veel - vind ik het lastigste”, zegt Dorian. “Want dan ben je wel beschikbaar om te werken, maar verdien je niks. Als de zon schijnt, ça va nog. Bankjes genoeg in Antwerpen. Ik werk eigenlijk nog het liefst wanneer het regent. Dan zijn er minder koeriers op de baan en kan ik meer verdienen.”

“Ik vind dat weinig mensen beseffen hoe lastig de job dikwijls is. Hoe harder ik fiets, hoe meer ik kan verdienen. Het maakt dat ik soms fiets als een wegpiraat, ik geef het toe. Het systeem werkt dat nu eenmaal in de hand.”

Nathan Severeijns (26) uit Antwerpen | Driver tot eind 2020 bij Deliveroo en nu bij Takeaway | Verdiende 4,80 tot 5,50 euro per bestelling bij Deliveroo, 10 euro netto per uur bij Takeaway

Nathan Severeijns loopt niet hoog op met Deliveroo, waarvoor hij anderhalf jaar werkte. Sterker: hij is één van de drivers die zich in ons land aansloten bij de rechtszaak tegen de koerierdienst. “Want ik ontdekte gaandeweg dat er iets niet klopte met hoe mijn inkomsten werden berekend.”

“Heel raar: de ene week kreeg ik 5,5 euro per bestelling, de andere week 4,8 euro of 5,2 euro”, aldus Nathan. “En je hebt bij Deliveroo geen enkel fysiek aanspreekpunt om te klagen. Op de duur begon het mij ook te dagen dat ik als schijnzelfstandige aan het werk was. Niet ik maakte de facturen op zoals een zelfstandige doet, maar Deliveroo stuurde mij de facturen met wat ik had verdiend. Terwijl je wel opdraait voor de kosten die bij een zelfstandigenstatuut horen. Nog voor je daar begint, start je al met een put van bijna 1.000 euro: 120 euro om je als zelfstandige te registreren en 832 euro sociale bijdragen voor het eerste kwartaal. Superhandig voor Deliveroo. Want ze weten dat je al direct minstens een maand voor hen moet werken om die put te vullen. En dan heb ik het nog niet eens over het werkmateriaal dat je daar zelf moet aankopen.”

“Omdat ik de job op zich wel leuk vind, ben ik begin dit jaar overgeschakeld op Takeaway. Want daar heb ik een deftige verzekering tegen ziekte en ongeval én werkloosheids- en pensioenrechten. Dat had ik bij Deliveroo niet. Ik weet hier ook exact wat ik verdien: 10 euro per uur oftewel 1.600 euro netto per maand voor 40 uur werk per week. Bij Deliveroo kwam ik op het einde van de maand meestal ongeveer uit bij hetzelfde loon voor evenveel gewerkte uren, maar ik wist aan het begin van een werkdag nooit wat ik precies ging verdienen. Er waren dagen dat ik 150 euro verdiende, maar net zo goed dagen dat ik nog geen 50 euro overhield. Er valt totaal geen staat te maken op de algoritmes die de drivers van het ene naar het andere restaurant laten fietsen. Niet zelden stuurden ze mij naar restaurants die kilometers ver uit de buurt lagen. En oké, bij Deliveroo kan je wel opdrachten weigeren, maar een geweigerde opdracht brengt nul euro in het laatje.”

Niet trots, wel blij

“Ik ben niet trots op mijn job als driver - want veel moet je er niet voor kunnen - maar ik besef wel goed hoe blij ik mag zijn dat ik in deze onzekere coronatijden een job héb”, zegt Nathan. “Het is echt wel crisis voor veel mensen, hé. Hoeveel laaggeschoolden zijn er niet naar een job aan het zoeken? Ik ben vorig jaar in avondonderwijs afgestudeerd als fotograaf, maar ik heb te weinig werkervaring om in die branche nu een job te vinden. Dus zolang er geld binnenkomt als fietskoerier, ook al is het niet veel, zie ik weinig redenen om van job te veranderen. En ik ben niet bang dat straks, wanneer de restaurants terug open mogen, de markt van de maaltijdbezorgers ineenstuikt. Voor corona waren wij ook al nodig. Ik geloof juist dat het aan huis leveren van eten almaar meer de toekomst wordt.”

Koude frieten

Van welke restaurants mensen het meest eten laten bezorgen? “Overduidelijk van fastfoodketens. Ik heb zelfs vaste klanten uit Berchem die mij met hamburgers en frietjes helemaal vanuit Antwerpen laten komen. En nee, na 7 minuten zijn McDonalds-frietjes niet meer warm. Dus wat die mensen nog met die frieten doen tegen de tijd dat ik daar aankom, weet ik ook niet. (lacht)”

Nathan haat het om aan zijn werkdag te beginnen onder de 10 graden. “Maar wat ik echt vreselijk vind, is de enorme verkeersagressie tegenover drivers. Niet te geloven hoeveel keer ik op een dag bijna omver word gereden en onder een auto lig. Soms gebeurt die agressie zelfs bewust. En bij het minste krijg je te horen: ‘Het is weer een fietskoerier die als een zot aan ‘t rijden is!’ Terwijl ik van mezelf vind dat ik veilig fiets. Raak ik per ongeluk met mijn rugzak een autospiegel, omdat er geen deftig fietspad is, dan stappen chauffeurs al roepend uit hun wagen. Zelfs al is er niks aan die spiegel. Sommigen willen dan zelfs beginnen te vechten. En als ik dan ‘sorry’ zeg, is het nog niet genoeg. Dan willen ze er al direct de verzekering bijhalen, terwijl er dus niks aan de hand is.”

“Ja, het respect is soms ver te zoeken. Veel restaurateurs laten je gewoon buiten in de regen of in de kou wachten wanneer een bestelling nog niet klaar is. Ik heb respect voor de coronamaatregels, maar in een restaurant waar verder helemaal niemand is, zouden ze toch makkelijk een apart hoekje voor een wachtende fietskoerier kunnen maken? In andere landen hebben ze voor de fietskoeriers superveel acties gedaan. ‘Bedankt dat jullie ons eten komen brengen tijdens de crisis!’ Maar hier is het, van: ‘Ga maar in de kou staan!’ Denk je soms dat wij graag buiten komen tijdens een pandemie? Nee. Wij doen dat niet voor ons plezier, maar uit noodzaak.”