Hoe verklaar je de vaccinatie-achterstand in Brussel?

Trok de vaccinatiecampagne zich aanvankelijk als een aftandse stoomlocomotief op gang, dan mogen we sinds deze week stilaan van TGV-snelheden spreken. Bijna een op de vijf Belgen heeft inmiddels een eerste prik gekregen. Bovendien verwacht ons land deze week een recordlevering van bijna 900.000 vaccins. 

Maar achter die bemoedigende globale cijfers gaapt een kloof tussen de regio’s. Terwijl in Wallonië en Vlaanderen zo’n 30 procent van de 18-plussers al minstens één vaccindosis kreeg, lijkt Brussel met 22,7 procent achterop te hinken. Het verschil laat zich vooral zien in de oudere leeftijdsgroepen: in Vlaanderen kreeg meer dan 90 procent van de 75-plussers al een eerste prik, in Brussel 70 procent. Met zo’n 75 procent zit Wallonië ertussenin. 

Als dat verschil nog toeneemt, moet overwogen worden om in Vlaanderen sneller versoepelingen door te voeren, lieten Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) en Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) al weten. 

Nieuw reservatiesysteem

Waarom loopt het in Brussel moeilijker? Er zijn verschillende verklaringen. Zo bleek het uitnodigingssysteem in het Hoofdstedelijk Gewest te complex. Terwijl de meeste vaccinatiecentra in Vlaanderen bij de uitnodiging meteen een tijdstip en een plaats toekennen, mogen Brusselaars die zelf kiezen. “Uit een enquête bleek dat er anders te weinig mensen zouden opdagen”, zegt Inge Neven, hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie. Maar zo'n afspraak op maat maken via het federale reservatiesysteem bleek te complex. 

Vorige week lanceerde het Brussels Gewest daarom zijn eigen reservatiesysteem, Bruvax. Brusselaars kunnen er zichzelf of een familielid inschrijven met alleen de naam en het rijksregisternummer. Ook thuisverplegers, huisartsen en apothekers kunnen op Bruvax een afspraak maken voor de minder digitaal geletterde doelgroepen. Het lijkt zijn vruchten af te werpen: in een week tijd hebben 80.000 Brusselaars hun weg gevonden naar het nieuwe systeem. 

Ook vermoedt de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Gewest dat heel wat mensen niet kwamen opdagen in het vaccinatiecentrum omdat ze niet goed te been zijn, zoals ouderen, mensen die bedlegerig zijn of mensen met een beperking. Daarom gaan mobiele teams sinds deze week thuis langs bij die doelgroepen. In een latere fase worden de mobiele teams ook ingezet voor de vaccinatie van daklozen en mensen zonder papieren.

Meer vaccinscepsis

De lagere vaccinatiegraad komt echter niet alleen door logistieke uitdagingen. Traditioneel ligt de vaccinatiebereidheid in Brussel lager dan in Vlaanderen. Dat werd eens te meer duidelijk bij de vaccinatie van het Brusselse zorgpersoneel.

Een deel van de verklaring is dat Franstalige Brusselaars veel meer de blik gericht hebben op Franse media, waar vaccintwijfel sterker vertegenwoordigd is. Die twijfel wordt nog gevoed door het vele nepnieuws dat vlotjes de ronde doet op sociale media. “Het gaat om filmpjes, complottheorieën of interviews die uit de context worden gerukt, vaak ook uit de oorspronkelijke landen van de inwoners”, zegt Loredana Marchi van de Molenbeekse vzw Foyer. Lang niet iedere huisarts ontkracht die informatie, hoort ze bovendien. 

Professor communicatiewetenschappen Karolien Poels (UAntwerpen), die de vaccinatiebereidheid in de verschillende regio’s onderzocht, stelde vast dat de ernst van Covid-19 onder Brusselaars en Walen sowieso iets lager wordt ingeschat. “Meer mensen in die regio’s gaven aan zich sterk genoeg te voelen om zichzelf te beschermen. Maar wijs je hen erop dat een vaccin ook vooral dient om een ander te beschermen, dan zijn meer mensen bereid om zich te vaccineren. Het is dus van belang dat we die boodschap meegeven”, zegt Poels.

Alle zeilen bij

Sinds deze maand is er in Brussel een heuse sensibiliseringscampagne begonnen. Op sociale media krijgt het nepnieuws voortaan de concurrentie van boodschappen van onder meer vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen), schrijver Nathan Clumeck en zanger Helmut Lotti. Op radiozenders als Gold FM en Arabel worden reclameboodschappen en interviews uitgezonden. Het Gewest nam contact op met leiders uit de verschillende religieuze gemeenschappen. En ziekenfondsmedewerkers werden ingeschakeld om de mensen die de eerste ronde aan zich voorbij lieten gaan en zij die nog moeten komen te herinneren aan het belang van vaccinatie.

Ook de gemeenten zelf nemen initiatief. De armste Brusselse gemeenten, zoals Sint-Gilis, Molenbeek of Sint-Joost-ten-Node, zijn ook de gemeenten met de laagste vaccinatiegraad. Zo komt er in Sint-Joost-ten-Node een informatiepunt op het Sint-Joostplein, waar inwoners een arts kunnen raadplegen, zich inschrijven of vervoer regelen naar het vaccinatiecentrum.

Of dat genoeg zal zijn om in elke leeftijdsgroep de gewenste vaccinatiegraad te behalen, is koffiedik kijken. Meer nog dan op alle sensibiliseringsacties richt Loredana Marchi van Foyer haar hoop op de reislust van de Brusselaars. “Nu al hoor ik heel veel mensen vragen of een vaccinatiepaspoort verplicht wordt om te reizen. Als mensen alleen door vaccinatie hun familie kunnen bezoeken, zal het aantal gegadigden wel snel toenemen.”