We beleven de koudste aprilmaand in 35 jaar: hoe komt dat? En hoe past dit binnen de klimaatopwarming?
De huidige aprilmaand is de koudste sinds 1986. Dat meldt het KMI. Hoe komt dit eigenlijk, en hoe past dit binnen de algemene trend van een opwarmend klimaat? De cijfers voor april, in drie vragen en drie antwoorden. En ja, de meanderende straalstroom zat er opnieuw voor veel tussen.
Je hebt het ongetwijfeld ook al gemerkt: de temperatuur wil maar niet mee tijdens deze maand april. Terwijl de vorige maand maart wisselvallig was met een heel warme staart - we hadden in Ukkel onder meer een dagrecord op dinsdag 30 maart - is het deze maand aanhoudend fris tot koud geweest, en dat vertaalt zich nu in de maandcijfers. Door de voorspelde temperaturen van de komende twee dagen mee in rekening te brengen, heeft het KMI al een temperatuurbalans kunnen opmaken voor april.
Hoe speciaal is dit?
Zowel de algemene gemiddelde temperatuur (7,3 graden Celsius), de gemiddelde minimumtemperatuur (2,5 graden) als de gemiddelde maximumtemperatuur (11,9 graden) lagen ongeveer 3 à 4 graden lager dan het klimaatnormaal voor de periode 1991-2020.
Ook ten opzichte van de normaalwaarden voor de periode 1961-1990 (met een gemiddelde temperatuur van 8,7 graden en respectievelijk 4,5 en 12,8 graden als minimum- en maximumgemiddelde) waren de temperaturen de voorbije maand aan de koude kant. Het is van 1986 geleden dat we nog zo'n frisse april beleefden. Toen bedroeg de gemiddelde temperatuur 6,6 graden Celsius. (tekst loopt door onder de video)
Het was in april gemiddeld 3 à 4 graden frisser dan het langjarig gemiddelde
Bekijk hier het weerbericht van 13 uur. Ook de volgende dagen blijft het aan de koele kant (maar we krijgen eindelijk wat regen):
Waarom was het zo koud de voorbije weken?
Sowieso is het weer tijdens de maanden maart en april erg grillig. Het is de scharnierperiode tussen het einde van de winter en het begin van de zomerperiode.
"Tijdens deze overgangsperiode is het nog erg koud aan de Noordpool en veel warmer in de subtropen. Wanneer de wind draait van noord naar zuid of omgekeerd, kan er een groot verschil in weertype optreden. Zo wordt bij aanvoer van koude lucht vanuit het noorden de luchtmassa boven land snel instabiel, onder andere door de steeds hogere stand van de zon. Hierdoor ontstaan de typische voorjaarsbuien, met onweer, korrelhagel, regen en eventueel sneeuw", stipt het KMI aan.
De golvende straalstroom zorgde voor de aanvoer van koude lucht
Specifiek voor april kwam de lucht bijna aanhoudend uit noordelijke tot noordoostelijke hoek, wat dan meteen de frisse temperaturen verklaart. Voor die windrichting is dan weer een golvende straalstroom verantwoordelijk.
"We hadden de voorbije maand te maken met een golvende straalstroom. Tijdens de warme dagen eind maart bevond zich een hogedrukgebied boven Centraal-Europa dat met een zuidelijke stroming erg zachte lucht vanuit de Sahara naar ons land stuurde. Een week later, begin april, lag er een groot lagedrukgebied boven Scandinavië en Centraal-Europa en een hogedrukgebied boven de Atlantische Oceaan. Tussen deze twee systemen ontstond een noordelijke stroming waardoor koude lucht van boven de Noordpool naar ons land gevoerd werd."
Zo'n meanderende straalstroom zien we tegenwoordig wel vaker: omdat de Noordpool in sneltempo opwarmt, is het temperatuurcontrast met de subtropische regio's veel kleiner, waardoor de straalstroom minder strak wordt. Daardoor kan hij gaan meanderen en voor een langere tijd het weer blokkeren en een bepaald weertype veroorzaken afhankelijk van hoe hij ligt.
Tijdens de maand april waait de wind meestal afwisselend vanuit (oost)noordoostelijke richting of (west)zuidwestelijke richting. Uit de windroos van het KMI blijkt dat in april de koude winden uit noordwestelijke tot noordoostelijke richtingen overheersten. Die droge noordooster verklaart voor een deel waarom het zo droog bleef deze maand, maar die cijfers zijn nog niet definitief omdat het vannacht en morgen nog kan regenen.
Hoe valt dit te rijmen met een opwarmend klimaat?
We hebben te maken met een steeds opwarmend klimaat, hoe past deze maand april in dat plaatje? Het antwoord is eenvoudig: weer werkt op een korte tijdschaal, klimaat op een veel langere tijdschaal. Koud weer zoals in de maand april kan zich perfect voordoen in een opwarmend klimaat.
Over een veel langere periode bekeken, zal de opwarmende trend vanzelf weer duidelijk worden. Die opwarmende trend is duidelijk zichtbaar in onderstaande figuur van het KMI. Die toont de temperatuurafwijkingen voor de maand april in Ukkel ten opzichte van de periode 1961 tot 1990. Op het einde van de serie, voor april 2021, is heel duidelijk de blauwe koude-uitschieter naar onderen te zien, terwijl we de voorbije decennia weldegelijk een opwarmende (rode) trend beleven.
Bekijk hier een reportage uit 'Het journaal' van 6 april over hoe de fruitboeren in ons land in de problemen kwamen door de nachtvorst:
