Pneumoloog over gevolgen bosbrand op je gezondheid: “Elke dag blootgesteld worden aan rook van houtkachel is pak ongezonder”

Professor Nemery: “Bij een brand komen minuscule deeltjes vrij in een gas. Dat mengsel wordt een aerosol genoemd. Men denkt dat het vooral de allerfijnste stofdeeltjes zijn die schadelijk zijn, vooral als ze door verbranding zijn ontstaan. De aard van een aerosol is kort na de verbranding anders dan enkele uren nadien. Verse sigarettenrook ruikt bijvoorbeeld anders dan oude rook. De scheikundige samenstelling van een aerosol hangt af van wat er verbrand wordt en van de tijd nadien.”

“Bij bosbranden zijn het de vaste stofdeeltjes die schade kunnen veroorzaken. Je ruikt ze en je kan erdoor geprikkeld worden. De gassen zijn niet zozeer schadelijk. Soms wordt meegedeeld dat er na een brand ‘geen toxische stoffen zijn vrijgekomen’, hoewel dat eigenlijk nonsens is. Geen enkele rook is niet-toxisch. Maar hier verwijzen ze specifiek naar de gasdeeltjes.”

“Bij een industriële brand kunnen die gasvormige deeltjes wel belangrijk zijn. Er kunnen dan koolmonoxide, cyanide of andere toxische delen vrijkomen. De brandweer moet dan ook speciale maskers dragen. De duur van de blootstelling is hier belangrijk. Als zo’n industriële brand lang duurt, kunnen er meer problemen optreden.”

“De rook die ontstaat na verbranding van hout of planten is vergelijkbaar met tabaksrook. Tabaksrook is veel intenser en gasdeeltjes spelen wel een rol, omdat ze niet verdund worden tot ze in de longen raken. Voor een passief roker is vooral fijnstof schadelijk, maar dit hangt ook af van de locatie. Als je buiten staat naast iemand die rookt, zal er een hoop vervliegen.”

“De toxicologie van de rook is afhankelijk van het soort brand en van de intensiteit van de blootstelling. Word je gedurende een korte tijd blootgesteld aan een piek van rookdeeltjes, dan is dat minder schadelijk dan een langere periode minder rook inademen. Het gaat om de combinatie van concentratie in de lucht en de periode van blootstelling.”

“Bij een bosbrand vallen de gevolgen voor de volksgezondheid vaak mee. Dat komt omdat de rook verdund wordt door de buitenlucht, over een oneindig groot volume. Ecologisch gezien is de brand in Brecht een ramp, maar voor de volksgezondheid zullen er geen zware gevolgen zijn. Het gaat uiteindelijk om zo’n 500 hectare natuurgebied. De bosbranden in Australië en Californië, bijvoorbeeld, zijn dan van een totaal andere orde. Niet alleen omdat het gebied veel groter is, ook omdat die branden wekenlang gewoed hebben.”

“In de openlucht is het risico veel minder groot dan binnen. Daarom wordt ook het advies gegeven ramen en deuren te sluiten zodat de rook niet binnen kan komen. De fijnste stofdeeltjes kunnen uiteraard een weg naar binnen vinden, daarom ruik je de rook ook. Maar naar gezondheidseffecten toe is dat verwaarloosbaar. Vergelijk het met een nacht op stap gaan met rokers. Dat is uiteraard niet gezond, maar omdat het maar één keer is, ondervind je daar verder geen gevolgen van. Leef je daarentegen samen met een roker en vertoef je dag in dag uit in diens rook, dan is dat wel slecht op de lange termijn.”

“Mensen met astma kunnen meer last krijgen door de rook en hun medicatie vaker moeten gebruiken. Het is niet zo dat de ziekte er erger door wordt op de lange termijn. Mensen die lijden aan COPD (chronisch obstructief longlijden, red.) kunnen het ook benauwder hebben. En mensen die slechte bloedvaten hebben of lijden aan hart- en vaatziekten kunnen een trigger krijgen voor een beroerte.”

“De eerste studies naar gezondheidsgevolgen na de bosbranden in Australië en Californië wijzen ook op deze gevaren, maar het blijft al bij al nog beperkt. Ter vergelijking: als je naast een drukke baan woont en je bent dag in dag uit blootgesteld aan luchtverontreiniging, loop je meer risico. Of als je buren dagelijks hout verbranden in een houtkachel. Elke dag aan de rook van zo’n houtkachel blootgesteld worden is veel ongezonder dan een hevige bosbrand.”

“Sterker nog, de verbranding door houtkachels is één van de grootste leveranciers van fijnstof in Vlaanderen. Meer dan de industrie en auto’s uitstoten dus. Het valt minder op, maar ik denk dat dergelijke houtkachels op termijn verboden zullen worden. Bij dagen met veel wind is er geen probleem, dan zal de rook snel verdund worden. Maar op windvrije dagen gaat de rook zich opstapelen en heb je wel een gezondheidsgevaar.”

“Hoesten en een prikkende keel en ogen zijn de meest voorkomende symptomen. Mensen met astma gaan het benauwder hebben. Kinderen gaan ook meer last krijgen. Meetbare effecten op het gebied van hospitalisatie of medicatie zijn er echter niet.”

“Niet iedereen is gelijk voor de wet bij de blootstelling. Kinderen zijn gevoeliger en moeten beter beschermd worden. Ook zwangere vrouwen moeten voorzichtig zijn, omdat de rook ook effect kan hebben op de foetus.”

“In 2019 formuleerde de American Thoracic Society naar aanleiding van de grote Californische bosbranden een jaar eerder advies over hoe gezond te blijven tijdens een langdurige bosbrand. Deze gids omvat tips als zoveel mogelijk binnenblijven, geen zware fysieke inspanningen doen, de aircoverwarming gebruiken als luchtfilter of luchtreinigers gebruiken. Het dragen van een FFP2-mondmasker buitenshuis wordt ook aangeraden.”

“Er zijn verschillende wetenschappelijke studies gedaan naar het effect van langdurige bosbranden op de gezondheid van kinderen, maar omdat er nog niet genoeg data beschikbaar is, vallen hier nog geen echte conclusies uit te trekken.”

“Niet veel, behalve de instructies van de overheid opvolgen. Evacuatie gebeurt ook alleen bij brandgevaar, niet vanwege de luchtverontreiniging.”

“Bij een hoge concentratie rook over een lange termijn treedt er niet alleen schade op aan de longen, maar ook aan het hart en de bloedvaten. Je ziet dat heel sterk bij mensen die veel en lang roken. Ze doen aan een vorm van self pollution, zelfvervuiling. Rokers ademen brandrook in in hoge concentraties. De ontstekingsreactie die dat veroorzaakt heeft invloed op het hele lichaam. Andere factoren spelen ook een grote rol: je genen, voedingspatroon en andere blootstellingen aan schadelijke stoffen. Dat alles bepaalt of er later mutaties optreden of niet. Denk aan de grootvader die tot zijn negentigste gerookt heeft zonder zichtbare gevolgen, al is dat zeer uitzonderlijk.”

“Bij zware rokers vertwintigvoudigt het risico op longkanker. De kans dat je vroegtijdig (gemiddeld tien jaar eerder, red.) sterft aan een aandoening die het gevolg is van roken, is 50 procent. Maar het is nooit te laat om te stoppen met roken. Als je stopt met roken op je dertigste, heb je schade van de tien of twaalf jaar die je gerookt hebt, maar je risico daalt heel sterk en komt binnen vijftien jaar bijna op het niveau van een niet-roker, zeker wat kanker betreft. Als je stopt op je veertigste, gaat er ook een flinke daling van het risico zijn.”

“Zelfs als je al ziek bent, is het nooit te laat om te stoppen. Uiteraard, longschade kunnen we niet meer herstellen, maar die schade wordt ook niet groter. Als je al kanker hebt, gaat de behandeling beter aanslaan als je stopt met roken.”

Artsen en brandweer waarschuwen ook voor het gebruik vuurkorven: “Schade voor je gezondheid kan blijvend zijn.”

Lees ook:

Expert waarschuwt voor meer CO-vergiftiging: hoe voorkom je het? En met welke toestellen moet je extra opletten? (+)

Nu hoe langer hoe meer politiezones het verbieden: wat je moet weten over lachgas? “Lippen, mond, keel en longen kunnen bevriezen” (+)

Na alle drukte over trombose: expert Thomas Vanassche over hoe je de symptomen herkent (+)