Werelddag voor de Persvrijheid: "Als de persvrijheid in China beperkt wordt, heeft dat rechtstreekse gevolgen voor ons"

Op de tweedaagse Difference Day zijn het vrouwen die het woord krijgen. "We hebben veel vrouwen in de journalistiek", zegt Julie Majerczak van Reporters Sans Frontières (RSF), "maar er blijft een ongelijkheid. Voldoende vrouwelijke journalisten hebben is belangrijk, want zij kijken soms vanuit een andere hoek naar een verhaal, stellen andere vragen, vinden andere verhalen interessant."

"Dat is belangrijk in Europa, maar zeker ook in landen waar de plaats van de vrouw als minderwaardig wordt gezien. Daarnaast heb je zeker in de conflict- en oorlogsverslaggeving minder vrouwen. Dat is een vorm van journalistiek die erg mannelijk is. Maar ook daar heb je vrouwen nodig, omdat hun blik complementair is aan die van de mannelijke journalisten. En in de hiërarchie zien we nog altijd veel minder vrouwen. Dat is problematisch."

Op deze Difference Days krijgen vrouwen wel de leiding. Aandacht is er voor het online bashen van journalisten, vooral van vrouwen. Een fenomeen dat met de explosieve groei van sociale media ook immens is toegenomen. "Journalistiek kan een gevaarlijk beroep zijn", zegt Julie Majerczak van RSF. "Voor vrouwen is er een dubbel risico. Naast het risico op geweld, zijn vrouwen ook het slachtoffer van seksistisch en seksueel geweld. En de belangrijkste bron voor dat geweld, zijn de sociale media."

Julie Majerczak vertelt in deze video over het onderzoek van Reporters Sans Frontières naar online-aanvallen op vrouwelijke journalisten. Lees verder onder de video.

De twee universiteiten reiken ook prijzen uit op Difference Day. Zo gaat er een eredoctoraat naar de Wit-Russische onderzoeksjournaliste en dissidente (en Nobelprijswinnaar Literatuur in 2015 ) Sveltlana Alexievich. Ook gaat er een Honorary Title for Freedom of Expression naar de Chinese burgerjournaliste Zhang Zhan. Haar titel kan ze niet zelf in ontvangst nemen, want Zhang Zhan zit nog altijd in de cel.

In deze video vertelt Jane Wang het verhaal van Zhang Zhan. Lees verder onder de video.

Zhang Zhan is advocate, maar was zo onder de indruk van wat er gebeurde in de Chinese stad Wuhan, begin 2020, dat ze naar daar reisde om verhalen op te tekenen over de epidemie die er woedde. "Het was van groot belang om te weten wat er aan de hand was", vertelt Jane Wang vanuit Engeland. Wang is de woordvoerster van Zhang Zhan, zolang ze in de cel zit. "De Chinese regering heeft een traditie om de waarheid te verhullen in zowat elke grote publieke crisis."

In de herfst van 2020 werd Zhang Zhan veroordeeld tot vier jaar cel vanwege opruiing en het verspreiden van valse informatie. Een eerlijk proces kreeg ze niet. Vervroegd vrijkomen zit er ook niet in.

"Het is belangrijk dat we onze stem laten horen voor Zhang Zhan en voor mensen zoals haar", zegt Jane Wang. "De taak van die burgerjournalisten is zo belangrijk. We zitten in deze miserie. De pandemie woedt nog altijd door wat er gebeurd is tijdens de begindagen. Hoe komt het dat het virus niet in bedwang werd gehouden? Hoe komt het dat de wereld nu in deze situatie zit? We moeten het weten. De wereld heeft nood aan de waarheid. En Zhang Zhan heeft een zware prijs betaald om de waarheid te vertellen."

"Eén van haar beroemde uitspraken is: "We moeten de waarheid zoeken tegen elke prijs. Waarheid is altijd het duurste geweest in de wereld. Het is ons leven. Dat mag je letterlijk nemen", legt Jane Wang uit. "Het ís ons leven. Als de regering van een land van 1.3 miljard mensen de waarheid verhult over het virus en dan ook faalt om het in te dijken... Zie wat er gebeurd is in de hele wereld."

Intussen is de omgeving van Zhang Zhan erg verontrust over haar toestand. Haar advocaat heeft haar het laatst gezien op 13 januari. Na zes maanden hongerstaking heeft ze besloten om minimaal te eten. "Als ze niet eet, krijgt ze dwangvoeding", zegt Jane Wang. "Die dwangtube is erg pijnlijk voor Zhang Zhan. Haar handen worden in bedwang gehouden, ze wordt geketend, zodat ze de tube niet kan verwijderen."

Jane Wang vertelt in deze video over de verontrustende toestand van Zhang Zhan. Lees verder onder de video.

Ook voor Julie Majerczak is het duidelijk dat de beknotting van de persvrijheid een olievlek is die alleen maar uitbreidt. "Ik denk niet dat mensen beseffen hoe cruciaal dit is. Het is pas als het er niet meer is, dat je weet hoe belangrijk het was. Maar dan is het vaak te laat. Wat we ons vandaag afvragen is of de toegang (tot informatie) hersteld zal worden, zodra de pandemie ten einde komt."

In deze video vertelt Julie Majerczak over het belang van persvrijheid. Lees verder onder de video.

Toch wil Majerczak dat we op de Werelddag voor de Persvrijheid vooral hulde brengen aan journalisten die het verschil maken. "Vooral oorlogs- en onderzoeksjournalisten nemen soms grote risico’s om feiten aan het licht te brengen en verhalen te vertellen. Vorig jaar zijn 50 journalisten omgekomen tijdens hun werk. Twee derde van hen in zogenaamde landen in vrede. Ze worden vermoord omdat ze bijvoorbeeld corruptie aan het licht brengen. Ook zitten er 430 journalisten in de cel vanwege hun werk. Laten we vooral hulde brengen aan hen."

Op Difference Day wordt ook hulde gebracht aan journalist en regisseur Waed al-Kataeb. Zij krijgt de burgerschapsprijs voor haar documentairefilm For Sama. Daarin toont ze hoe het leven tijdens de oorlog eraan toe ging in Aleppo, hoe ziekenhuizen werden gebombardeerd, hoe ze een kind kreeg en moest beslissen om het land te verlaten. Naar aanleiding van Difference Day kan je For Sama nog twee dagen bekijken, via deze link op VRTNU.be

In 1993 verklaarde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties 3 mei tot Werelddag van de Persvrijheid. Op die dag wordt het belang van Persvrijheid belicht en worden regeringen herinnerd aan hun plicht tot het recht op vrijheid van meningsuiting. Dat is vastgelegd in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

U kan Difference Day live volgen op VRTNU. Zondag 2 mei begint het programma om 14.30 uur en maandag 3 mei om 19.00 uur.